Virginia Woolf: een leven schrijven

 Hoe Alexandra Harris in een beknopte biografie de belangrijkste patronen uit Virginia Woolfs leven zichtbaar maakt en zo zin geeft om Woolfs werk verder te verkennen.

goede introductie op een boeiend leven

Who’s afraid of Virginia Woolf? Theetante. Althans een beetje. Want vroeger bij haar thuis stond Virginia op een voetstuk. En bezochten we de huizen waar ze heeft gewoond. Virgina was buiten categorie, grote klasse en dus iets om pas te lezen “als je groot bent”.

Ondertussen heeft tante met plezier Mrs Dalloway gelezen, maar de koudwatervrees bleef. En zo cirkelde ze een beetje rond Virginia heen, door boeken te lezen als The Hours, Naar de rivier en recent nog Vanessa enVirginia. 

Tantes collega en bureau-eilandgenoot kon het niet meer aanzien en bracht de nieuwe biografie van Alexandra Harris voor haar mee. Lees dat maar eens, was de opdracht, alle boeken van Virginia komen aan bod en zo kan je de knoop wel doorhakken.

En inderdaad, dit is een fijne introductie tot het werk van Virginia Woolf. En tot haar leven. En over de relatie tussen schrijven en leven. In dit blogje daarom even vier rode draden over een leven schrijven (al had tante er gerust nog andere draden uit kunnen trekken)

1.       Een leven lang schrijven: werken en rusten

Misschien wel het meest pakkend en ontroerend in dit boek is de relatie tussen Virgina en haar man Leonard.  Zelf rusteloos en creatief vond ze een stabiele basis bij Leonard. Hij zorgde heel liefdevol voor haar en remde haar regelmatig af als ze dreigde door te schieten. Virginia was immers manisch depressief en heeft in haar leven verschillende zware inzinkingen meegemaakt. Leonard bracht rust. 

Het koppel verhuisde naar het platteland en daar leefden ze volgens een vast patroon: ’s ochtends schrijven, ’s middags wandelen en ’s avonds lezen. Na haar 40^ste wordt Virginia verliefd op de ravissante Vita, maar uiteindelijk beseft ze zelf dat een stormachtige affaire haar geen deugd zal doen. En dat ze Leonard als stabiele factor echt nodig heeft. Een prachtig, gebalanceerd liefdesverhaal over hoe Virginia het schrijven in haar dagelijks leven een vaste plaats kon geven, zonder al te veel te lijden onder haar ziekte. 

2.       Het eigen leven schrijven: autobiografische elementen

Virginia groeide op in een erudiet gezin. Haar vader was historicus en schreef dikke boeken over koningen en prinsen. Haar moeder stierf toen Virgina erg jong was, en niet lang daarna stierven ook nog een zus en een broer. Behoorlijk traumatisch voor de toekomstige schrijfster. Als ook haar vader overlijdt staat ze er met haar zus Vannessa min of meer alleen voor. Een drama, maar ook het begin van iets helemaal nieuws. Zeer onconventioneel gaan de zussen alleen wonen en verzamelen ze een schare creatieve vrienden om hen heen: de Bloomsbury group was geboren.

Harris geeft heel mooi weer hoe Virginia uit haar eigen ervaringen put als ze haar grote romans schrijft. En hoe ze ook nauwgezet een dagboek bijhoudt. Pas op het einde van haar leven waagt ze zich aan een echte autobiografie, en dan blijkt dat ze haar verleden nog helemaal niet heeft verwerkt. En dat wordt, samen met de oorlogsdreiging, uiteindelijk haar ondergang.

Virginia was best  optimistisch, dat had tante niet verwacht!

3.       Het leven beschrijven: kan men een ander ooit vatten?

Misschien wel de grootste uitdaging die Virginia Woolf zichzelf stelde was dat ze het leven wilde beschrijven zoals het echt op een individu overkomt. Niet het leven van grote lijnen, bewuste beslissingen en vaste kaders, maar het immers zoemende en steeds verspringende bestaan. Want, hoe zien we anderen? Vooral toch als een optelsom van indrukken, waar we met onze eigen fantasie een min of meer coherent geheel van maken.  In haar boeken dus personages die niet helemaal zijn wie ze lijken, of die we enkel via een omweg (bv. hun bezittingen leren kennen). Harris legt helder uit welk experiment Virginia met elk boek weer aanging. Want op haar lauweren rusten, of twee keer hetzelfde doen, dat was er niet bij.

4.       Een leven beschrijven: Harris als biograaf

Alle lof gaat ten slotte naar Alexandra Harris. Die op amper 150 pagina’s een zeer verhelderende biografie heeft geschreven. Geen gemakkelijke opgave, want er bestaan meters en meters detailstudies over Virginia Woolf. Deze microscopische aanpak heeft zijn nut, stelt Harris, maar zelf hanteert ze de telescoop. Doelbewust gaat ze op zoek naar patronen en rode draden in Virginia’s leven. En daar slaagt ze wat mij betreft goed in. Ze gaat af en toe heel verhalend te werk, laat Virginia ook zelf aan het woord, maar verliest zich nooit in details.

Het enige nadeel van deze bijzonder vlot geschreven biografie is misschien dat je als lezer wel heel gemakkelijk door het boek wordt geloodst. Aantekeningen maken is nodig, anders is het uit voor je er erg in hebt. Maar, zoals Cruijff als sprak” elk nadeel heb zijn voordeel”, want met dit boek schreef ze wel een zeer behapbare inleiding op Virginia’s werk. En  tante heeft nu nog meer zin gekregen om deze zomer een paar boeken van Virginia te gaan lezen. Mmm, met welk boek zal ik eens beginnen?