Historisch huishouden

Jaren geleden, toen tante op trouwen stond, deed één van haar professoren nog een wanhoopspoging. “Het huwelijk is niets voor historici”, zuchtte hij, “voor je het weet ben je uren in de weer met onbelangrijke zaken. Er blijft amper nog tijd over voor gedegen studiewerk. En dat zijn in feite de enige uren die tellen”.

Nuffig en ondankbaar sloeg tante zijn wijze raad in de wind. Ze trouwde toch, kreeg twee theekopjes en bergen wasgoed . Vele uren gingen sindsdien verloren aan strijken, opvouwen en opruimen van linnengoed. Activiteiten die tante allerminst verblijdden, en die ze dus doorgaans zuchtend volbracht.

Totdat ze plots het licht zag. En tot de conclusie kwam dat ze eigenlijk zeer historisch verantwoord bezig was. Generaties waren haar immers voorgegaan in het mangelen, poetsen, strijken en bleken. In het koken, knopen aannaaien, stof afnemen, afwassen en theezetten. Wat ze deed was niet anders dan hulde en eerbetoon brengen aan een grote schare voorouders! Een historica waardig, absoluut.

Nu denkt u misschien: toch een rare (thee)tante hoor. Maar er is in elk geval één iemand op de wereld die haar begrijpt: Lucy Worsley. Het nieuwe idool van ondergetekende! Iemand die met verve (en menig knipoog) boeken schrijft over de geschiedenis van ons dagelijks bestaan. Want als de muren konden spreken dan zouden ons nog veel meer historische sensaties te beurt vallen:

Lucy Worsley neemt ons in dit boek mee op een boeiende ontdekkingsreis door ons eigen huis. We beginnen in de slaapkamer, dan volgt de badkamer, de zitkamer en tenslotte de keuken. In de middeleeuwen waren al deze kamers één, maar geleidelijk aan specialiseerde men zich. De keuken verdween richting kelder, er kwamen aparte slaapkamers, en in de Victoriaanse tijd leek het wel of men voor elke activiteit een eigen kamer moest hebben. De badkamer is de jongste telg, die hebben nog maar zo’n dikke 120 jaar.

Want, waar men in de middeleeuwen nog wel eens het badhuis indook om zich van kop tot teen in te zepen, verdween die gewoonte in de 16^de eeuw. Zich volledig onderdompelen in water werd vanaf dat moment als zeer gevaarlijk en behoorlijk onhygiënisch bestempeld. Handen afspoelen en het gezicht wat verfrissen, dat was al gek genoeg, en voor de rest concentreerde men zich vooral op het intensief wassen van linnen en ondergoed. Elke dag een proper hemd, een mooie witte kraag en kraaknette manchetten, was het motto. (En natuurlijk meer dan één vleugje parfum om de reukorganen van de medebewoners niet al te zeer te tarten).

Ook de keuken zoals we ze vandaag kennen is een vrij recent fenomeen. Het was immers lang wachten op het fenomeen “afzuigkap”, die ervoor zorgde dat vieze geurtjes niet langer in de woning zouden rondzwerven. Koelkasten en moderne ovens deden de rest: de keuken kwam uit de kelder en werd weer een zichtbaar gedeelte van de woning. Tantes zitkamer met open keuken is daarvan de uiterste consequentie (en zitkamer, eetkamer en keuken in één ruimte, dat is dus eigenlijk heel middeleeuws volgens Lucy!)

Nu las tante al eerder een dik boek over de geschiedenis van het huis. Bill Bryson heeft zich immers een paar jaar geleden al rijkelijk over dit thema gebogen. Maar hij deed dat op mannelijke wijze: met veel aandacht voor techniek, wetenschap en uitvinders. Met naast historische weetjes ook veel griezeligs over mico-organismen. En door de band genomen een beetje op de “omgevallen fichenbak-manier”: zeer veel erudiete opsommingen van verfsoorten, behangtypes en deurklinken. Leuk om te lezen hoor, daar niet van.

Maar Lucy is leuker! Zij heeft immers aandacht voor de menselijke kant. Voor de kleine anekdotes, en tegelijk ook voor de grote lijn. Zij weet werkelijk alles interessant te maken. Dus besteedt ze ook aandacht aan de geschiedenis van de WC en het toiletpapier, om maar iets te noemen.  Bovendien test ze graag eens iets uit. Zo sliep ze een nachtje in een hemelbed, maakte een oud fornuis schoon volgens het Victoriaanse boekje, liet zich inrijgen in een corset en bakte brood op middeleeuwse wijze. Voor heel veel zaken waar ze over vertelt, is ze dus een ervaringsdeskundige.

En die ervaring deed ze op in opdracht van de BBC. Want aan het boek ging een TV-reeks vooraf die u integraal op youtube kunt herbekijken. Ideaal voor koude, druilerige avondjes. Met een kop thee en kat op schoot!  

Kortom: Lucy Worsely staat garant voor uren lees- en kijkplezier. Tante kijkt nu grinnikend rond in haar eigen woonstede, vol verbazing en herkenning. En ze doet bijna zingend de strijk. Het huishouden niets voor historici? Het tegendeel is waar!