De boeken van je leven - leesclubleuks

Zoals ik vorige week al vertelde, vroeg Judith me welke boeken mijn  leven hadden veranderd. Geen makkelijke vraag, omdat ik van mening ben dat elk boek je een beetje zou moeten veranderen, of toch anders zou moeten laten kijken. In die zin zou dus het opnoemen van de laatste vijf boeken uit mijn lectuurpakket al voldoende moeten zijn. Maar dan ben ik snel klaar natuurlijk en Judith verwacht vast een beetje meer inspanning van me.

Dus, na rijp beraad, heb ik de vraag van Judith een beetje aangepast. En ben ik na gaan denken over welke boeken typerend waren voor een bepaalde fase in mijn leven. Wat las ik toen ik 10, 20 of 30 was? Wat zegt dat over mij? En welke voornemens heb ik voor het komende decennium?



Voila, een nieuw leesclubideetje borrelde op: teken een levenslijn en noteer de boeken die je doen terugdenken aan weleer. En, beste mensen, zie hier het handgemaakte resultaat:

Een beetje toelichting bij de keuzes die ik maakte (want die zijn ook bij deze formule hartverscheurend: kiezen is verliezen weet u wel!)

Mijn jeugdig parcours is niet meteen origineel, vrees ik. Zoals alle kindertjes in de jaren '70 en vroege jaren '80 genoot ik van de capriolen van Jip en Janneke. Wij waren thuis ook dol op de versjes van Annie M.G. Schmidt en ik ken er nog altijd een paar uit het hoofd (Sebastiaan! Pater Zwierelier!) Ik schreef het al eerder, Annie is mijn held! Tegen haar taalvirtuositeit kan niemand op. Dus uiteraard heb ik ook mijn kinderen veelvuldig hieruit voorgelezen.

Een beter groter gegroeid las ik natuurlijk Thea Beckman. Ik heb al haar boeken met veel plezier doorgenomen, doorgaans met een zaklamp in bed, want het licht moest eigenlijk al uit zijn. Haar historische boeken heb ik vast ook met plezier verorberd, maar om de één of andere reden is Triomf van de verschroeide aarde me het meest bijgebleven. Een feministisch en ook milieukritisch boek. Onlangs heb ik het boek aan mijn zoon gegeven, maar hij kon zich er niet in vinden en heeft het na een twintigtal pagina's weggelegd. Zou het gedateerd zijn?

Al heel vroeg, nog op de middelbare school, las ik De komst van Joachim Stiller. Het speelde zich af in Antwerpen waar ik toen woonde en was intrigerend magisch-realistisch, wat mij toen verraste en heel erg kon bekoren. Ik heb menig spreekbeurt over dit boek gehouden en dweepte er toen zo mee dat ik absoluut een zoon wou hebben die Joachim heette. Dat laatste is niet gebeurd, maar ik heb het boek verschillende keren herlezen. En zoals ik u eerder berichtte, was ik er ook in 2012  weer erg over te spreken. Deze oude liefde is alvast niet geroest.

Of dat ook het geval is voor Donna Tartts Verborgen geschiedenis durf ik betwijfelen, maar toen ik het voor de eerste keer las was ik er echt weg van. Tussen mijn zestiende en mijn negentiende had ik weinig gelezen, wegens te veel verplichte lectuur op school, vriendjes, feestjes en andere afleidsels. Toen mijn destijds nieuwe vriendje (de bibliothecaris!) mij dit boek overhandigde was dat het begin van een bijzonder a-sociale tiendaagse. Ik geloof dat ik niets anders heb gedaan dan gelezen. Ik heb er zelfs feestjes voor afgezegd. Het verhaal sloot dan ook wel erg nauw aan bij mijn leven op dat moment. Niet dat ik moorden pleegde natuurlijk, maar ik was ook een student die zich met oude tijdvakken bezig hield en geboeid was door cultuur en rituelen. Dit boek zette me definitief weer op het leesspoor. Ik las het enkele jaren later opnieuw tijdens een wetenschappelijk congres in Leeds. En weer was het raak. Het was beslist apart om dit te lezen op een Angelsaksische universitaire campus. Veel genetwerkt heb ik die week niet...

Eenmaal weer aan het lezen geslagen, ontdekte ik de grote klassiekers. Oude Russen, Britten en Fransozen passeerden de revue, maar Couperus stal mijn hart. Eline Vere las ik in die tijd verschillende keren, en ja, ik heb nu een dochter die Eline heet. Maar het mooist van allemaal vond ik wel De Stille Kracht, dat ik onlangs heb herlezen en opnieuw meeslepend vond. Het magisch realisme van Joachim Stiller keert hier terug, zij het op een andere manier. En daarnaast was ook de taalvirtuositeit van Couperus iets wat me echt bekoorde. De eerste zinnen zijn lastig, maar eens je zijn timbre en ritme gewend bent is het lezen van Couperus puur genot. 

Zo rond mijn vijfentwintigste was ik druk in de weer met "het doctoraat", een heel intensieve en achteraf heel mooie periode (tijdens de rit was het vooral: stress). Ik deed onderzoek naar rituelen en symbolische communicatie van Vlaamse stadsbestuurders in de vijftiende eeuw. Hoe legitimeerden zijn hun macht via (status)symbolen? Een dergelijk onderzoek kon natuurlijk niet om de socioloog Norbert Elias heen, die in de jaren '30 van de vorige eeuw een heel modern boek schreef over manieren waarop mensen zich door visuele tekens en ritueel gedrag trachtten te onderscheiden van hun medemens. Een doorgedreven analyse van de geplogenheden aan het hof van de Zonnekoning vormde de kern, maar het boek gaat veel verder dan dat. Het onderzoek is al lang achter de rug, maar ik blijf nog steeds graag met de blik van Elias kijken naar kroningen, statussymbolen en ander ritueel gedrag van de medemens. Mmm, misschien toch eens herlezen?

Na het doctoraat volgden de kinderen en raakte mijn academische carrière op een dwaalspoor. ik worstelde in die tijd met het moederschap, dat toch minder vervullend was dan ik dacht. Tussen het verversen van luiers en het mixen van papjes door las ik de memoires van Annie Romein-Verschoor, de vrouw van de grote Jan Romein. Een werkelijk geweldig boek van een sterke vrouw, die net als ik graag historisch onderzoek wou doen, maar vast zat tussen was en plas. (en bovendien een lastig huwelijk had, wat bij mij gelukkig niet het geval was). Een boek vol wijze woorden over tijd maken voor jezelf in de drukte (bij haar was dat: breien, bij mij haken), over dat je in het leven niet altijd keuzes hebt, maar wel kunt kiezen hoe je met iets omgaat. En over doorzettingskracht om in een wereld vol mannelijke historici toch iets te bereiken. Feminisme dus, net als bij Thea Beckman?

Voor de laatste vijf jaar heb ik gekozen voor "den Alain" die met zijn boek Religie voor atheïsten een gevoelige snaar raakte. Ik ben zelf gelovig, maar ik kom daar niet zo makkelijk voor uit omdat religieus zijn tegenwoordig gelijk staat met ultraconservatief en achterlijk, twee adjectieven waar ik me helemaal niet in herken. Hoe dan ook, dit boek bevestigde mijn eigen overtuiging dat heel wat religieuze elementen eigenlijk heel gezond zijn voor een mens. Af en toe eens vasten bijvoorbeeld, sober leven, stilte zoeken en mediteren: allemaal dingen die je ook in mindfulness tegenkomt. Een atheïst heeft Alain niet van me gemaakt, maar hij heeft me wel een breder inzicht gegeven in de rijke menselijke wijsheid die in religies verscholen zit.

Als rode draden noteer ik bij deze: de Nederlandse taal, cultuurgeschiedenis en, nu ik erover nadenk, feminisme. Ik ga Elias zeker nog eens herlezen, zoals ik ook andere boeken uit dit overzcht meermaals herlezen heb. En dat is dan ook meteen mijn antwoord aan mensen die zich afvragen waarom ik slecht boeken kan wegdoen: herlezen loont de moeite, zeker als je een verhaal vanuit een andere levensfase kunt bekijken.

Voila, dat was mijn wel erg uitgebreide en persoonlijke relaas. En weet u wat? U kunt de oefening zelf ook eens doen! Speciaal om u een plezier te doen geef ik de template kado (de levenlijn loopt maar tot 45 NIET omdat ik denk dat het leven daarna niets meer te bieden heeft, maar omdat het blad daar eindigde, teken er dus gerust nog een aantal jaren bij!)

Kopieer met mijn toestemming deze afbeelding, plak 'm even in een wordbestandje, druk 'm af, vul 'm in, en haal uw potloden boven (ook zo'n mindfulle techniek, dat kleuren en nog hip ook tegenwoordig) . En vooral, prààt erover met uw leesclub. En als u mij een plezier wil doen, stuur het resultaat dan op naar theetanteinboekenland@gmail.com, want ik ben heel benieuwd welke boeken uw leven kleur hebben gegeven!

(En nu hoop ik maar dat Judith tevreden is...)