Doorbomen

Op tijd en stond zet tante even een stapje achteruit. Dan wil ze even ontsnappen aan de constante stroom van prikkels, snelheid en impulsen. Dan wil ze nadenken over de rode draad. En nagaan waar het nu eigenlijk om draait.

Derhalve is zij altijd wel te vinden voor “reflectiehulpjes”. Gezellige vragenlijstjes zoals bovenstaand voorbeeld uit de onvolprezen Flow. Met van die fijne vraagjes die je even een time-out gunnen en aan het denken zetten. Zodat je de grote lijnen weer scherp hebt en hoofd- en bijzaak van elkaar kan onderscheiden. Want, nee, zo dramatisch is het leven bij nader inzien nooit.

Kortom: af en toe een beetje hersengeknars, wat doorbomerij en introspectie is in deze razendsnelle wereld echt geen overbodige luxe. Ook als je geen Zen-monnik bent, kan het deugd doen, even uitzoomen.

Maar, je kan er ook in doorschieten. En dat overkwam nagenoeg alle personages (en de auteur) van het boek, dat tante deze week met veel moeite en gezucht doorworstelde.

Iris Murdoch stond al lang op het lijstje van te ontdekken auteurs. Dus toen dit boek langskwam dacht tante: hier gaan we eens lekker onze tanden inzetten. En het begin is al meteen behoorlijk meeslepend. Hoofdpersoon Edward serveert zijn vriend Mark een soort space-sandwich waardoor die laatste in een gelukzalige trip verzinkt. Als Edward hem even alleen laat, loopt het mis. Mark denkt dat hij kan vliegen en tuimelt pardoes het raam uit. De rest van het boek gaat vooral om de vraag hoe Edward dit ooit te boven kan komen. Spijt, berouw, schuld en zonde het passeert allemaal de revue.

Ook de andere personages in het boek doen dingen waar ze later spijt van krijgen. Overspel plegen bijvoorbeeld, vrienden aan de deur zetten, zieken niet goed verzorgen. Bijna alle personages staan op een keerpunt: ze moeten een klap verwerken of willen zelf hun leven een nieuwe wending geven. En dat gaat gepaard met het nodige gepieker. Berouw kan hard toeslaan, achteraf. Verdovende middelen, psychoses, vage buien en alternatieve logica’s krijgen op een zeer geloofwaardige manier gestalte in dit boek.

Murdoch toont glashelder aan hoe iemand kan vastlopen in gevoelens van spijt, in controledrang en hoogmoed. Alle personages zijn bij tijden sterk verward en, naar onze bescheiden mening, ook behoorlijk egocentrisch. Daardoor helpen ze elkaar niet echt geweldig vooruit. In tegendeel, ze duwen de ander soms veel dieper in de ellende dan nodig.

En dat leidt dus tot veel gemijmer en geanalyseer. Met ellenlange passages vol ???? en onafgemaakte gedachtesprongen ….. Fascinerend, dat wel, maar ook behoorlijk zwaar op de hand.

En hoewel theetante oprecht haar best heeft gedaan om het vol te houden en te luisteren naar die verwarde geesten, kreeg ze er op het einde echt genoeg van. “Ga nu eens gewoon verder met je leven!”, riep ze uit, “Sla dat blad een keer om! Staar niet de hele tijd naar je eigen navel!”

Irritatie, kortom, wrevel eveneens. Waardoor de lectuur van dit stevige boekwerk geen onverdeeld genoegen was. En er zelfs sprake is van heuse opluchting nu het boek eindelijk uit is. Misschien schreef Murdoch andere boeken die minder op de zenuwen werken? Heeft u nog een tip?