Ode aan een kleinschalig museum - Brieven aan Camondo - E. De Waal

De kleinere musea zijn vaak het fijnste! Zo hou ik bijvoorbeeld erg van het Antwerpse museum Mayer van den Bergh en genoot ik in Londen enorm van de Courtauld Art Gallery. Beide musea beschikken over een collectie aan topwerken, aantrekkelijk gepresenteerd in een bijna huiselijke setting. Beiden zijn het werk van een gepassioneerd verzamelaar, en ze moeten ook allebei de herinnering aan de stichter levend houden. Omdat er niet te veel werken te zien zijn, wordt je als bezoeker niet gedwongen om keuzes te maken ("die galerij slaan we maar even over"). Geen fear of missing out en je komt zo helemaal geïnspireerd weer naar buiten. Wat een zalige plekken zijn dat toch!

Een derde museum dat volgens mij naadloos in dit rijtje past is het musée Nissim de Camondo in Parijs. Dat een hoogstaande collectie achttiende eeuwse kunst herbergt. Ik heb het nog niet bezocht, maar het staat hoog op mijn lijstje, zeker na het lezen van de Brieven aan Camondo van Edmund de Waal.

****

In dit boek wandelen we samen door het museum. We kijken achter de schermen en duiken in de archieven van de familie de Camondo. Zo komen we dicht op de huid van de oprichter van deze wonderlijke verzameling: Moishe De Camondo. Een schatrijke Joodse bankier die einde negentiende eeuw in Parijs neerstreek en zich Franser dan de Fransen voelde. 

Uit bewondering voor het hoogtepunt van de Franse kunst besloot hij meubels, ornamenten en prenten uit de achttiende eeuw te verzamelen. Uit zijn archief blijkt duidelijk met hoeveel passie hij deze zoektocht aanging. Hij correspondeerde met kunsthandelaars en onderhandelde met rijke families om zijn collectie uit te breiden. Moishe was lid van heel wat kunstminnende kringen en gaf ook advies aan toonaangevende grote musea. Kortom: een echte expert die wist waarover hij sprak.

Deze passie werd nog sterker toen zijn enige zoon Nissim sneuvelde in de Eerste Wereldoorlog. Het museum in wording werd aan hem opgedragen en moest de herinnering aan de jonggestorven erfgenaam levend houden.  Vader Moishe componeerde er zorgvuldig het interieur en liet bij testament vastleggen dat er niets veranderd mocht worden (er mocht zelfs geen vlokje stof ronddwarrelen). Bij zijn dood in 1935 schonk Camondo het museum aan de Franse staat, en vandaag maakt het deel uit van het Musée des Arts Décoratifs (waar Moishe jarenlang in de Raad van bestuur zat)

***

Een museum over de Franse kunst, als een ode en een liefdesbetuiging aan Moishes nieuwe vaderland. Het land waarvoor zijn zoon Nissim sneuvelde, maar dat zijn familie desondanks alle kansen gaf. Of, leek te geven, want zoals we allemaal weten bleef de liefde niet duren. Al tijdens het leven van Moishe kwam het antisemitisme de kop op steken, en tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de familie de Camondo vervolgd en uitgemoord. Net als heel wat andere leden van de uitmuntende vriendenkring van Moishe. Buren, wetenschappers, familieleden, we leren hen kennen en raken hen allemaal weer kwijt voordat het boek geëindigd is. Een bijzonder tragisch vervolg op een glansrijke start.

En toch is er een happy end, want het levenswerk van Moishe bleef bewaard. Het Musée de Camondo bestaat nog steeds en het testament is gerespecteerd: er is niets veranderd sinds Camondo er vertrok. Ik ga snel weer eens een reisje naar Parijs inplannen!

****

Lees hier wat collega blogger Bettina van dit boek vond. Een ander boek over verzamelen en tentoonstellen in het begin van de twintigste eeuw (en nog veel meer) is Een ander leven van Rudi Meulemans. ik besprak het hier.

***

Het plaatje bij dit blogbericht komt weer uit de onvolprezen collectie van het Rijksmuseum, te vinden via Rijksstudio: Zes mannen in de rij voor een schilderij, Richard Bevan, ca. 1910