In ogenschouw - Julian Barnes
U weet het ondertussen, ik ga graag eens naar een museum. Voor
de rust en de schoonheid, voor de inspiratie en de reflectie. Daar aanschouw ik
dan schilderijen en probeer hun betekenis te analyseren, of het effect te
voelen: raakt het me of niet?
Julian Barnes pakt het helemaal anders aan. Hij kijkt niet
vooruit, maar juist terug. Mentaal plaatst hij het schilderij opnieuw in het
rommelige atelier van de schilder. Die er ijsberend (en vloekend) omheen loopt,
die schetsen verfrommelt en nieuwe kleuren uitprobeert. En die steeds opnieuw
grenzen verlegt en nieuwe perspectieven toevoegt.
Die terugkeer naar de materialiteit van het creatieve
proces, van de artistieke worsteling, is de grote verdienste van Barnes’ blik.
Hij beschouwt kunstenaars als vertellers die met grote omzichtigheid
verschillende opties tegen elkaar afwogen. Welk moment uit het verhaal zouden
ze stil zetten? Waar moet het accent op komen? Wat laten ze buiten beeld?
In het adembenemende essay over “Het vlot van de Medusa” van
Géricault komt dit keuzeproces het beste uit de verf, en dat is dan meteen ook
mijn favoriete hoofdstuk. Maar ook in andere verhalen voert hij ons terug naar
de zweetdruppels, de vuile vingers en de keuzestress van menig kunstenaar.
Ook het korte essay “Maar wordt het kunst” zal me nog lang
bijblijven, omdat Barnes hier de stelling naar voren schuift dat iets kunst is
“dat het oog boeit, de hersenen prikkelt, de geest aanzet tot reflectie en het
hart beroert” (273) en zo kan iets dat niet als kunst werd bedoeld, jaren later
toch als kunst worden gezien.
Een zeer lezenswaardig boek dus, al is het bij wijlen taaie
kost. Niet alle essays hebben hetzelfde niveau. Maar verrassend is zijn
invalshoek altijd. Ik ontdekte bovendien de schilder Vallotton, wellicht
inspiratiebron voor Hopper en zo te zien echt de moeite waard.
Een fijne bundel dus voor kunstliefhebbers. Het heeft mijn
manier van kijken alvast blijvend beïnvloed, want die “terugreis naar het
atelier” levert verbazende andere inzichten op.
LEESCLUBVRAGEN
-
Wie is jouw favoriete schilder? En waarom?
-
Kies een hedendaagse gebeurtenis en verken
vanuit welk perspectief een kunstenaar dit verhaal zou vertellen: wat zijn de
mogelijkheden en wat zijn daarvan de implicaties?
-
Kies een schilderij en bekijk welke keuzes de
kunstenaar allemaal had bij het formuleren van dit beeld (Speel dus Barnes
omgekeerde methode na!)
-
Noem een voorbeeld van iets dat niet als kunst
is bedoeld, maar toch als kunst wordt gezien.
-
In hoeverre is het noodzakelijk meer te weten
over de biografie van een kunstenaar om diens werk te begrijpen?
-
Van welk gebrek kan je een voordeel maken (zoals
Redon deed?)
Ik wist helemaal niet dat Julian Barnes ook non-fictie schreef! Ik heb onlangs The Sense of an Ending van hem gelezen en vond dat alvast super. Ik ga ook graag naar musea, maar ken ontzettend weinig van kunst. Misschien is dit boek dus wel iets voor mij.
BeantwoordenVerwijderen