Onderweg
Theetante vertoeft
wekelijks heel wat uren op de trein. Deels uit onkunde, want ze kan niet
autorijden. Maar ook uit overtuiging. Want, zeg nu zelf, nergens kan je
heerlijker lezen dan op de sporen. En je kunt ook zo fantastisch mijmeren
terwijl het landschap aan je voorbij snelt.
En ondanks al het
gemopper op vertragingen en andere spoorellende, blijft tante overtuigd: een
treinreis is verwennerij! Even een soort time-out uit het drukke bestaan: je
zweeft tussen vertrek en aankomst. Het leven staat even on hold (net als het
volume van tantes telefoon trouwens).
Dat soort
vlees-nog-vis momenten, waarin je het ene stadium al hebt verlaten, maar nog
onderweg bent naar het volgende, vinden antropologen razend interessant. Ze
noemen het verrukt “liminale fases”, naar “limen” Latijn voor drempel.
Klassieke drempelmomenten zijn bijvoorbeeld de pubertijd, of het huwelijk: als
je de drempel over bent, ben je voorgoed veranderd.
Op reis zijn,
onderweg zijn, is ook zo’n klein drempeltje. Even een momentje buiten de tijd, los
van het alledaagse. Een periode waarin er ruimte is om na te denken over wat
echt belangrijk is. En als het goed is kom je er verkwikt en een beetje anders
uit tevoorschijn.
De hoofdpersonen
uit het boek Grip van Stephan Enter, maakten twintig jaar geleden zo’n
impactrijke reis mee. We volgen hen in treinen, bussen, metro’s en tijdens een
lange wandeling op weg naar elkaar. Want voor het eerst sinds al die jaren
zullen ze elkaar weer terugzien. En onderweg tussen vertrek en aankomst denken
ze na over hun leven en wat er al die jaren geleden is gebeurd.
Paul, Martin,
Vincent en Lotte waren in hun studententijd fervente klimmers. Allen hadden
hiervoor zo hun eigen motief. Zo klimt Paul om te voelen dat hij leeft, maar
ook om zichzelf te relativeren: want tussen machtige bergen is de mens maar een
irrelevant detail. Lotte klimt om los te komen van alles wat de rest van het
jaar vanzelfsprekend is. En Vincent geeft toe dat hij aan het klauteren is
begonnen om zijn vader te jennen: die had namelijk last van hoogtevrees.
Aan het einde van
hun studietijd maakte het viertal een reis naar Noorwegen en beleefden daar de
confronterende helderheid van het Noorderlicht. We komen al snel te weten dat
Lotte er een ongeluk kreeg. En dat niet lang daarna haar relatie met Martin is
begonnen. De liefde van het tweetal luidde ook meteen het einde van de
vriendschap met de twee anderen in.
Dit is een boek
over veel boeiende thema’s. Onsterfelijkheid bijvoorbeeld, of de manier waarop
we herinneringen vormen en hervormen in de loop der tijd. Interessant is dat we
elk hoofdstuk een ander perspectief te zien krijgen: sommige gebeurtenissen
worden door drie verschillende personen verteld: boeiend om te zien hoe zij
elkaars bedoelingen soms totaal anders interpreteren (en hoe verstrekkend zo’n
foute interpretatie kan zijn). De waarheid? Die laat Stephan Enter in het
midden.
Maar vooral gaat
dit boek over de impact van de studententijd op de rest van je leven. Martin
noemt het ergens de “laatste vrijblijvende tijd”, daarna slokken verplichtingen
je op. Hij verbaast zich erover hoe helder zijn herinneringen aan deze periode
zijn, en hoe vlotjes hij die kan opvissen. Ook de kleinste onbenulligheden kan
hij makkelijk opdiepen en hebben een soort eeuwigheidswaarde. Sindsdien gaat de
tijd steeds sneller, en zeker sinds de komst van zijn dochter snelt zijn leven
logaritmisch vooruit.
Dit, beste lezer,
is natuurlijk het reminiscentie-effect (ja, het is vandaag moeilijke- woorden-dag!) Onderzoek heeft aangetoond dat je de dingen die tussen je 15de
en je 25ste gebeurden beter onthoudt: dit zijn immers je vormende
jaren. Bepalend voor wat daarna komt. Mensen blijven vaak steken in de
muzieksmaak en de kledingstijl van toen. Niet dat je daarna niet verder groeit,
maar toch.
Zou dat niet komen
omdat die jaren op zich ook een overgangsperiode zijn? Tussen een vertrek uit
de kindertijd en een aankomst in de volwassen wereld? En blijven de zaken die
toen gebeurden daarom zo lang hangen?
De rol van reizen
in dit boek is dus niet alleen een leitmotiv, maar meteen ook een extra
betekenislaag. En de personages maken in de trein (of op de bus) de balans op
van hun leven: wat hebben ze er nu eigenlijk van gemaakt. Zijn ze geslaagd, of
hebben ze gefaald? En, wat willen ze verder nog? Het is bijna alsof ze een
pelgrimage ondernemen.
Reizen als een
moment los van het normale leven waarin we alles op een rijtje zetten: het komt
in meer boeken voor. Enkele weken geleden brak tante nog haar hoofd over vraag
waarom er in “Een korte geschiedenis van de eeuwige liefde” zoveel reisscènes
zijn opgenomen. Daarom dus! En in het door haar zo bejubelde “Nachttrein naar Lissabon” is de trein een metafoor voor het leven zelf: je zit in een coupé die
je nooit kan verlaten, laat soms mensen op het perron achter, en raast maar door.
Ja, ja, “de trein
is altijd een beetje reizen”, maar dus ook altijd een beetje mijmeren, of zelfs
een beetje transformeren. En dus eigenlijk ook wel een beetje verwennerij. Geniet
ervan!
°°°°°°°
PS Benieuwd wat
anderen ervan vonden? Ook leeswammes
maakte een bespreking van Grip.
PSPS. Bij het
lezen van dit boek heb ik voor de eerste keer nota’s à la Joke gemaakt. En ik
heb wel de indruk dat ik zo meer “zie” en onthoud dan mijn vorige systeem:
streepjes in de marges zetten. Het duurt iets langer, maar je leest beter.
Allen aan de leesnota’s dus!
Ik heb dit boek in de leesclub gelezen (http://leesclubdoorn.blogspot.nl/2012/09/stephan-enter-grip.html) Bijna niemand was echt enthousiast over dit boek, we hebben het met een magere 6,5 gewaardeerd. Mijn eigen grootste bezwaar was het tamelijk gekunstelde literaire gehalte, althans zo heb ik het ervaren. Ik vind het boek zwaar overschat.
BeantwoordenVerwijderenTop hoor, die aantekeningen! Maar je zult merken dat het niet bij elk boek zo goed werkt (of dat je er niet bij elk boek zin in hebt). Moet ook kunnen! Ik lees nu ook een boek (Vader van Karl-ove Knausgard) zonder aantekeningen te maken, gewoon omdat ik er even geen zin in heb ;-)
Leuk Joke we zijn nu hetzelfde boek aan het lezen! En ik maak wel nota's trouwens. Ik ben benieuwd of we weer zo van mening zullen verschillen, want ik vond Grip wel een heel goed boek. Inderdaad, er is amper actie en er is ook niet echt een ontknoping, maar dat vond ik net zo goed...ja,ja over smaken en kleuren enzovoorts.....
VerwijderenBest wel wat herkenning in deze blog. Ik heb ook (nog) geen rijbewijs en ik denk niet dat het er ooit van gaat komen. Ik reis niet zo heel vaak met de trein maar ik vind het wel leuk om te doen: met een goed boek en leuke muziek helemaal in je eigen wereldje verdwijnen :-)
BeantwoordenVerwijderenIk moet Enter dit jaar nog lezen voor de leesclub. Ik heb er al verschillende meningen over gehoord maar dat maakt mij juist nog meer nieuwsgierig.
Voetje, ik vrees dat autorijen voor mij niet meer gaat lukken, na alle lesen die ik tevergeefs heb gevolgd. Ik ben er te laat aan begonnen en te bang nu. Ik ben alvast benieuwd wat jij van Grip gaat vinden, want het is blijkbaar wder zo'n boek waar je voor of tegen bent,...
Verwijderen