The twenties (and thirties) oh, la la

Theetante houdt van geschiedenis en is niet éénkennig qua belangstellingssfeer. Toch zijn er tijdvakken die ze een bijzonder warm hart toedraagt. Dat ze tuk is op de Middeleeuwen, wist u al, maar ook de jaren twintig (en dertig) van de vorige eeuw hebben een streepje voor.

O, la, la: die jaren van de charleston, van korte kapsels en ditto rokken. Van jazz en lange parelkettingen! Chanel brak door, Joséphine Baker trad op en de Art Deco vierde hoogtij! Schoenen met gespjes, kokette hoedjes en stoomtreinen. Ja, een tijdreisje naar die periode lijkt tante wel wat.

Voor tante zijn die mooie jaren erg nabij, want ze is een nakomertje en dat zorgt ervoor dat haar eigen grootouders in de twenties trouwden. Hun huwelijksportretten en de babyfoto’s van tantes ouders zijn dus helemaal in die sfeer en zo kreeg ze al vroeg het design van die jaren mee. En dat werd nog eens versterkt door enkele gebruiksvoorwerpen uit die periode. Zoals het ganzenbord van Rie Cramer bijvoorbeeld, dat tante –zoals u ziet- nog steeds koestert. Zou haar voorliefde daaraan liggen?

Of heeft het meer te maken met een boek dat ze lang geleden van de ondergang redde? Toen de lokale bibliotheek Joop ter Heul wou dumpen wegens hopeloos ouderwets schoot tante ter hulp. Zij verzamelde toen al eventjes meisjesboeken uit de jaren ’50 dus dit kon er ook nog wel bij. En het bleek een gouden greep, want tante las het met veel genoegen. Ze herinnert zich nog steeds de spankelende taal, de humor en de frisheid van dit boek. Ja, ze vond het ook wel ouderwets, maar op een leuke manier en genoot van het optimisme dat Joop uitstraalde. (Goh, ik zou het echt eens moeten herlezen om te kijken of ik het nog eens ben met mijn oordeel van toen, maar als 14-jarige vond ik het nog perfect leesbaar!)

Die leeservaring had tante dus in gedachten, toen ik vorige week aan onderstaand boekwerk begon:

Deze verhalenbundel, stamt uit 1932 en wordt officieel geklasseerd onder “humoristische verhalen”, en grappig, dat is het inderdaad. Hoofdpersoon is Thérèse, Thea voor de vrienden, een meisje uit de hogere klassen die een comfortabel leventje gewend is. Ze maakt allerhande hilarische toestanden mee, en de verhalen zitten dan ook vol vergissingen, gedaanteverwisselingen en misverstanden.

Nee, het “theater van de lach” is nooit ver weg (de Kampioenen evenmin), ware het niet dat dit alles wordt verteld op een zeer spitse, ironische toon, vol goed gekozen woorden en opmerkelijke zinsconstructies. Het is dus zeker niet altijd de inhoud die telt, maar vooral ook de manier waarop. Soms op het cynische af.

Meteen krijg je ook een tijdsbeeld mee, dat niet altijd beantwoordt aan het hierboven geschetste nostalgische beeld. Het is een periode waarin de hogere klasse zich echt beter voelt dan de rest. De gewone man lijkt bijna een andere diersoort en men kan zich amper voorstellen dat “die mensen” ook gevoelens hebben. Als men dan al iets voor hen doet, is dat bijzonder neerbuigend en paternalistisch. En vooral opportunistisch, want iedereen zal het gezien en geweten hebben. Denk: grootse liefdadigheidsacties die uiteindelijk niets opleveren omdat al het geld naar de champagne is gegaan. Maar de deelnemers hebben wel het gevoel dat ze een enorm goed werk hebben verricht! Ja, ja.

Tante begon Thea gaandeweg steeds meer te zien als een soort Paris Hilton avant la lettre. Een verwend krengetje dat de wereld naar haar hand wil zetten en daar nog mee weg komt ook. Die fraai gekleed en gekapt arrogant met de minderen omgaat en geld niet naar waarde schat. En hoewel dit alles heel ironisch wordt omschreven, kreeg tante daar op het einde van het boek toch de kriebels van.

Misschien is tante misvormd door foute Amerikaanse films, maar ze had toch graag een soort turn gezien, een moment van inkeer, van nederigheid. Maar de parade marcheert onverstoorbaar verder, zonder op of om te kijken naar de schade die ze bij anderen aanricht. Noblesse oblige, blijft de boodschap, ons soort mensen werkt niet, maar zet vooral de bloemetjes buiten ten koste van anderen.

En zo bleef tante uiteindelijk met een wrang gevoel achter. En werd haar glimlach grimmig. Mmm, toch maar even een streepje Jazz opzetten?