Even kluizenaar

Laten we het gewoon even toegeven: tante is nogal druk. Dynamisch of hyperkinetisch, het is maar hoe u het bekijkt, maar als een bezig bijtje is ze eigenlijk altijd in de weer. Hollen maar!

Tja, ze wil dan ook heel wat combineren. Er is het werk, er zijn de theekopjes, de bibliothecaris en de katten. Daarbovenop nog een lange lijst hobbies en natuurlijk een kast vol boeken. Bovendien heeft ze ook nog een schare vriendinnen en de nodige clubjes. U snapt het al: tante komt altijd tijd te kort.

Doorgaans is ze daar heel tevreden mee, maar af en toe wordt het eventjes te veel. Dan wil tante eventjes niets. Of toch heel weinig. Eén lamp, één boek, één kop thee (en één onvermijdelijke kat op schoot) is dan meer dan voldoende. Verder alleen duisternis en stilte. Ja, af en toe is tante even heremiet.

Even niets, even rust, “reculer pour mieux sauter”, zoals dat heet. En herbronnen was wel heel inspirerend met Cees Nooteboom als reisgezel door Spanje:

Het Spanje van Nooteboom heeft dezelfde gespletenheid als tante. Enerzijds is er het drukke, barokke land, met grootse processies, energieke flamengodansers, rijk gedecoreerde kerken en schitterende Moorse paleizen vol opschriften en klaterende fonteinen.

Maar Nooteboom toont ons vooral het andere Spanje. Land van wijdse, uitgestrekte vlaktes en dorre velden vol knoestige olijfbomen. Slapende dorpjes en oeroude kerken waar bijna nooit iemand komt. Verscholen abdijen met weerbarstige dikke deuren (die krakend opengaan) en eenzame molens op rustieke bergtoppen. (Qua heremietfactor kan dat zeker tellen)

En vooral: wat een geschiedenis! In het Zuiden de Moren die de rijke Islamcultuur naar Spanje brachten. Griekse filosofen bestudeerden, glinsterende mozaïeken in elkaar puzzelden en paradijselijke tuinen aanlegden op dorre grond. En in het Noorden de Visigoten, noeste krijgers die de Romeinen verdreven, en robuuste kerkjes bouwden, verscholen in bergpassen. Christenen met een eigen mening, die uitverkoren werden door de Heilige Jacobus.

Het onvermijdelijke conflict tussen beiden brak uit en met de reconquista kwam een eind aan de Moorse cultuur in Spanje. Islamieten en ook Joden, die eeuwenlang met de Christenen in harmonie hadden samengeleefd, moesten zich bekeren of hun koffers pakken. Vele weken uit, een aderlating aan cultuur en wetenschap. Ondertussen: prachtige liefdesverhalen van gekroonde hoofden. Ferdinand en Isabella die in het geheim trouwden. Johanna, dolverliefd op Filips de Schone, en zo ontroostbaar na zijn dood dat ze waanzinnig werd.

En dan, natuurlijk, de ontdekkingsreizen, en de fatale verwarring die de Inka’s ten deel viel. Magistraal hoe Nooteboom dit “communicatieprobleem” analyseert. Het goud dat nadien naar Spanje terugvloeide werd ingezet om schitterende kathedralen en stadspaleizen te bouwen en om de rest van Europa te overheersen.

In de tussentijd gingen de Habsburgers ten onder aan hun eigen huwelijkspolitiek. Trouwen binnen de eigen clan heeft zo zijn nadelen. Schilders als Velasques legden de ondergang vast, Cervantes koos Don Quichote als symbool voor het verval van de ridderschap.

Nooteboom schrijft dat in Spanje de tijd vaak vloeibaar wordt, dat het bijna surrealistisch is, die dorre uitgestrektheid onder die brandende zon. En we begrijpen meteen ook waar Dali de mosterd haalde.

Kortom: een reisverhaal om duimen en vingers meermaals bij af te likken. Al moet je er wel wat moeite voor doen. Want af en toe schrijft Nooteboom heel barok en zijn eruditie is dermate groot dat hij heel wat voorkennis bij zijn lezers veronderstelt.

Maar wie doorzet maakt vanuit de luie zetel een schitterende reis. Tante genoot met volle teugen en voelde zich zowaar weer even de student geschiedenis die ze zoveel jaren geleden was! Meegesleept worden door prachtige verhalen uit het verleden, het kan zo heerlijk zijn!