De Kunst van het Kiezen

Heeft u dat nu ook? In de supermarkt? Dat radeloos staren naar een rayon met wel vijftig soorten tandpasta.? En dan je schouders ophalen en denken: ik neem maar wat ik altijd neem, dan hoef ik er tenminste niet over na te denken.

Ja, we leven in een wereld vol keuzes en soms is dat gewoon te veel. Wetenschappelijk onderzoek heeft trouwens aangetoond dat mensen eigenlijk maar kunnen kiezen uit maximaal vijf dingen. Echt kiezen bedoel ik dan: voors en tegens afwegen en op rationele, geïnformeerde wijze de knoop doorhakken. Maar, veertig soorten koffie, wie kan daar nu uit wijs? (met theesoorten of boekenrekken heb ik dat probleem trouwens een stuk minder, gek hè?)

Het is een boutade natuurlijk, maar kiezen is verliezen. En in deze maatschappij een “loser” zijn is zo ongeveer het ergste wat er is. Daarom zijn er ook mensen die gewoon niet kiezen. Die “het lot” laten beslissen en met de stroom meedrijven. En daarbij dan even vergeten dat niet kiezen ook een keuze is.

De hoofdpersoon in het boek “Stilte in Oktober” bijvoorbeeld. Een kunsthistoricus die heel zijn leven lang geen enkele echte keuze heeft gemaakt. Als zijn vrouw dat wel doet (ze pakt haar koffers en laat hem zitten) begint het hem te dagen dat dit misschien niet zo’n goede strategie was.

Zoals gezegd start het boek op het moment dat Astrid het huis verlaat. Ze gaat op reis, zegt ze, waarheen of hoe lang, dat is een raadsel. De kunsthistoricus blijft alleen achter in Kopenhagen en heeft alle tijd om na te denken over zijn leven. Zo moet hij uiteindelijk vaststellen dat hij zijn vrouw niet eens zo goed kent. En dat het bij nader inzien wellicht niet zo’n goed idee was om twintig jaar geleden iets met haar te beginnen.

Het boek leest als een lange monoloog, waarbij we alles vanuit het standpunt van de hoofdpersoon bekijken. Hij verbindt zijn emoties en belevenissen vaak met beroemde kunstwerken. Op een goede manier dan, zonder dat het een gimmick wordt. Maar Grondhal veronderstelt meteen wel dat de lezer weet wie Hopper is, hoe een Magritte eruit ziet (dat lukt nog wel) en wat nu ook al weer speciaal was aan Césanne. Fijn om zo weer eens ondergedompeld te worden in de kunstgeschiedenis.

Een heel visueel boek dus, ook al staan er geen afbeeldingen in. En omdat tante dus geen achterflapteksten meer leest duurde het nogal een tijdje voor ze doorhad dat de auteur ooit opgeleid was tot filmregisseur. Dat is te merken aan het boek: want heel veel zaken worden in erg treffende beelden weergegeven (zonder dat je trouwens het idee hebt om een filmscript te lezen).

Wel had tante halverwege een beetje te kampen met een dipje. Werd het niet al te navelstaarderig? Niet te beperkt, zo één perspectief? Maar dan komt er een draai die ervoor zorgt dat je al het voorgaande toch even anders bekijkt, en dat hebben we graag!

Op het einde van de rit vond tante wel dat ze een boeiend, intrigerend boek gelezen had. Was het ook een goed boek? En wat vond tante nu eigenlijk van de hoofdpersoon? Een sympathiek slachtoffer van een koele vrouw, of eigenlijk gewoon een parasiet die nooit keuzes heeft gemaakt en zo ten koste van anderen leefde?

De zaak blijft onbeslist, maar het boek zindert na. En is dat niet precies wat goede literatuur moet doen?