Kan een boek zonder spanningsboog? - Cranford van Elizabeth Gaskell

Iedere verteller weet: een goede spanningsboog is het halve werk. Of het nu een ontluikende idylle is, een queeste naar een mysterieuze schat, een who done it of een coming of age, wek nieuwsgierigheid op bij de lezers en het verhaal loopt als een trein. Zeker als je dan ook nog eens elk hoofdstuk laat eindigen op een cliffhanger van formaat. Als ik zelf verhalen ga vertellen is dat dan ook het eerste waar ik over nadenk: welke boog ga ik spannen om de luisteraars mee te lokken?

Dat een goede schrijver echter helemaal geen spanningsboog nodig heeft, toon Elizabeth Gaskell aan met Cranford (1851). Een heerlijk boek over het leven in een popperig Brits dorpje, waar blijkbaar alleen dames op middelbare leeftijd wonen. Ze breien, ze drinken thee, ze houden elkaar in de gaten en ze hebben heel veel werk met het naleven van ongeschreven regeltjes.  

Die regeltjes zijn trouwens vrij hilarisch. Zo is het bijvoorbeeld echt niet de bedoeling dat je laat merken krap bij kas te zijn. Ga je te voet omdat de centen voor een rijtuig ontbreken? Hang dan een mooi verhaal op over alle gezondheidsaspecten van frisse lucht en heilzame lichaamsbeweging. Heb je een winkelier in de familie? Probeer dat te verbergen of spreek over "groothandelaar". Wil je maar één kaars per keer branden uit zuinigheid? Zorg dan dat toevallige passanten het niet merken. Wissel dus continu van kaars en hou de hoogte van beide kaarsen nauwgezet bij met een lineaaltje. 

Dit maar om te zeggen: we zijn in een klein, vrij neurotisch universum terecht gekomen, waarbij vriendelijke dametjes elkaar bezoeken en dat is het wel zo'n beetje. Maar, beste lezer, hoe heerlijk is het om daar bij te zijn. Hoe ontzettend gezellig en grappig om te zien hoe Gaskell's dames van kleine akkevietjes grote drama's maken. En elkaar daar ook ontzettend in steunen.

En als er dan bijna helemaal op het einde van het boek toch, heel onverwacht, een écht probleem opduikt, blijken die dames daar prima tegen te kunnen. Met heel veel flexibiliteit draaien ze bij en laten ze het hele ongeschreven wetboek moeiteloos vallen. Want ook zij zien dan eindelijk in: het leven valt niet onder controle te houden.

****

Een boek zonder spanningsboog dus, dat me echt in de ban heeft gehouden. Want ik wilde heel graag weten hoe het met de dametjes ging, en ik genoot ontzettend van de komische en ironische pen van Gaskell. Heerlijk hoe ze deze dames typeert zonder er echt karikaturen van te maken!

De BBC verfilmde dit boek in 2007 en publiceerde bij die gelegenheid een heruitgave . Het grappige is dat de makers van de serie wél de nood voelden om spanningsbogen toe te voegen. De trailer roept namelijk van allerlei verwachtingen op: hoe staan de dames tegenover de komst van de spoorweg? Wordt er een dame ontvoerd? En die mooie jonge dokter, gaat die aan de haal met het nichtje dat zo vaak komt logeren? 

Geen enkele van deze spanningsbogen zit in het boek, beste mensen, geen enkele. En ook de "spannende" tekst op de achterflap van de heruitgave is opgesteld in een parallelle wereld (nee het boek speelt zich niet af in één jaar, het gaat minstens om een decennium, en nee er banjeren geen ruwe spoorwegarbeiders rond die het dorp op stelten zetten). Zucht!

Dus ik zou concluderen: ga niet op het puntje van uw leesstoel zitten, maar leun rustig achteruit. Want dit is een heerlijk boek, waarin niets gebeurt. En juist dat is zo veelzeggend!

****

De afbeelding komt uit het Rijksmuseum, ik vond het via Rijksstudio. Spotprent over de grondwetsherzieningen in 1887, Jan Holswilder, 1887