De kleine Johannes - Frederik Van Eeden

Er is een Leuven een kinderboekenwinkel die De kleine Johannes heet. Een heerlijke plek, waar men de mooiste prentenboeken kan ontdekken en ook voor oudere kinderen pakkend leesvoer vindt. Het lijkt of de zon er altijd schijnt, en ik kom er dan ook graag. Daarom dacht ik altijd: het boek waar deze winkel naar is vernoemd, moet wel een erg leuk boek zijn! Het kan niet anders of het moet een vrolijke wereld beschrijven, vol warmte en gezelligheid. Soort zoekt toch immers soort? En hoewel ik de winkel al zo'n twintig jaar ken, nam ik pas afgelopen week de proef op de som.

***

Aanvankelijk dacht ik precies te hebben gevonden wat ik zocht. De kleine Johannes ontmoet namelijk op een zonnige lentedag het elfje Windekind dat hem meeneemt naar de wonderlijke wereld van de insecten. Daar ontmoet hij de meest heerlijke types die natuurlijk een dikke knipoog zijn naar de mensensoort. De vredesmieren, de krekels en de meikevers, ze deden me glimlachen. Wat een leuk boek! En ja, hoor, op een zonnig moment kwam daar ook een schattig meisje aanhuppelen, met een roodborstje in haar kielzog. Hoe knus!

Maar, beste lezer, daarna ging het mis. Johannes ontmoet Wistik, een nogal betweterige kabouter met een groot vertrouwen in boekenwijsheid. Via hem komen ook de heren Pluizer en Cijfer op Johannes pad. Zij nemen hem mee naar de stad om hem een andere kant van het mensdom te laten zien. En dat is een behoorlijk zwartgallig beeld, van een wereld vol leugenaars, vol zoekende mensen die alleen de dood vinden. En dat laatste komt nogal zeer uitvoerig aan de orde. (Tja, dit boek werd dan ook eind 19de eeuw geschreven)

Het einde is dan weer erg symbolisch en spiritueel. En in die zin behoorlijk bevreemdend. Ik was eerlijk gezegd blij dat het boek uit was en dacht: waarom noem je hier toch een boekenwinkel naar?

***

Tja, ik kan alleen maar gissen naar het antwoord natuurlijk. Misschien is het omdat het boek de verschillende stadia van een opgroeiend kind beschrijft? Van Eeden was een psycholoog en stak zijn vertelling vol met symbolen en verwijzingen naar de menselijke geest.

Of is het omdat dit boeken decennia lang verplichte lectuur op scholen was? En het dus symbool staat voor lezen als didactische tool? (Het boekwerk zou ik vandaag trouwens echt niet meer aan een kind uitlenen, veel te somber. Al zegt dat misschien ook iets over de vrolijke werelden waarin we onze kinderen nu maar al te graag laten rondhuppelen!)

Of is het omdat dit boek uiteindelijk de Pluizers en Cijfers van deze wereld aan de kant schuift en wil laten zien dat er meer is dan exacte wetenschap? Dat de kracht van verhalen uiteindelijk toch groter is?

Dat laatste zou ik mooi vinden. Ik moet het misschien toch gewoon eens gaan vragen, ... 

Wat denkt u?

De afbeelding is publiek domein via Rijksstudio: Twee kinderen in een boekhandel, anoniem, 1868