Een winters boek in de zomer - Ethan Frome - Edith Wharton

Het was zomervakantie en ik dacht: tijd voor een dikke klepper. Dus haalde ik Victor Hugo's "L'homme qui rit" in huis. Ik keek ernaar uit om te worden meegesleept door een groot verteller en nestelde me dus alvast in de hangmat. Zo'n 120 pagina's hield ik het vol en toen dacht ik: waar ben ik nu eigenlijk mee bezig? Want onze Victor bleef maar inleiden, sfeerscheppen en kennis tentoonspreiden, maar het verhaal was ondertussen geen stap verder. De man werd per pagina betaald, dat is duidelijk. Maar mijn geduld was op.

Waar dit boek van Victor Hugo symbool staat voor het ene uiterste: barokke overdaad, staat de novelle Ethan Frome van Edith Wharton symbool voor de andere kant van het vertellersspectrum. Dit boekje vertelt in enkele pagina's een heel dramatisch verhaal, verpakt in rake scènes en betekenisvolle stiltes. Heel verfrissend na de ronkende retoriek van de praalzuchtige Fransman.

De frisheid van Ethan Frome heeft natuurlijk ook te maken met de setting, het Winterse Starkfield in New England. Een klein dorp, met enkele winkeltjes, een pittoresk kerkje en vooral heel veel leegte in de omgeving. Het is al donker als we Ethan Frome ontmoeten. Hij is op wandel. De verse sneeuw knerpt onder elke pas, het stralende licht van het kerkje wenkt hem. Daarbinnen is het feest en Ethan komt Mattie ophalen, het sprankelende nichtje van zijn vrouw Zeena. 

Mattie is een en al warmte, energie en gezelligheid en daardoor het spiegelbeeld van Zeena. Die laatste is na heel wat tegenslag verzuurd geraakt, ze klaagt en zeurt en heeft allerlei pijntjes waarvoor ingewikkelde en dure medicijnen moeten worden gehaald. Edith Wharton werkt de novelle vervolgens uit tot een soort huis clos, waarin deze drie personages op elkaars lip zitten. Er wordt weinig gesproken, maar de blikken zijn veelzeggend. En dan kondigt Zeena aan dat ze een nacht weggaat om een wonderdokter op te zoeken...

***

Ik vond dit een prachtig verhaal, dramatisch en verrassend. Wharton vertelt namelijk van bij de start dat Ethan een zwaar ongeval krijgt dat hem voor het leven zal tekenen. Wat er precies is gebeurd verneem je geleidelijk aan: prachtig!

Eerder dit jaar las ik ook al korte verhalen van Edith Wharton en ik geloof dat ik echt fan van haar aan het worden ben. In enkele eenvoudige zinnen legt ze heel veel psychologische diepgang, en ze blijft mild voor alle personages. Hoe ze aan het einde van het boek Zeena vanuit een ander perspectief laat zien is bijvoorbeeld echt heel knap, en doet je afvragen of je de verteller in de eerste scenes van het boek wel mag geloven...

Kortom, dit boek uit 1911 overleeft moeiteloos de theetante test en kan anno 2021 nog prima gelezen worden!

***

Het winterse plaatje komt uit de collectie van het Rijksmuseum en vond ik via Rijksstudio: Toujours Chic Les Robes: Seulette, G.-P. Journard, 1921-1922.