(On)fatsoenlijke liefde 3: Van de koele meren des doods

Sommige mensen hebben het écht getroffen in het leven! Ze worden geboren in een warm gezin, wonen in een schitterend huis, hebben een goed stel hersens en een prachtig figuur. Voeg daar nog absoluut minimum aan "bad hairdays" aan toe en u snapt meteen Hedwig een geluksvogeltje is. Zij wordt dan ook op alle feestjes gevraagd, de ene na de andere beschaafde heer dingt naar haar hand en een mooie toekomst ligt binnen handbereik.

Hedwig hoeft alleen maar het beproefde recept te volgen om gelukkig te worden. Dan wacht haar een gemakkelijk leven, vol zacht gemijmer, fonkelende juwelen en mooie jurken. Een bestaan waarin kleine pretjes als het drinken van een kop thee of een wandeling in het park de hoogtepunten zijn, afgewisseld met "een mooi boek bij vredigen lampenschijn".

Nu, ik zou er direct voor tekenen, maar voor Hedwig is dit rustige leventje een ware verschrikking. Ze moet er niet aan denken om zo in de pas te lopen, daar is ze veel te pittig voor. Hedwig wil grandeur en passie, opwinding en dramatiek. Een rustig leven, daar kan je beter uitstappen, is het motto. 

Het keurslijf van een braaf bestaan veroorzaakt depressies die Hedwig meerdere malen tot zelfmoord aanzetten. Als jonge vrouw vlucht ze in de armen van een echtgenoot die haar totaal niet begrijpt en haar wanhoop nog vergroot. Op zoek naar de zin van het leven stort ze zich vervolgens in een noodlottige affaire, een verslaving aan drank en opium en een leven aan de rand van de samenleving.

Nu hoor ik u al denken: het lijkt Eline Vere wel, of Madame Bovary: been there, done that, maar dat is slechts ten dele het geval. Want onze Hedwig heeft veerkracht en komt de ontreddering uiteindelijk te boven. Ze vindt een zin in het leven, en een eigen weg, anders dan het geplaveide pad. 

Ze leert gaandeweg hoe ze met haar melancholie om moet gaan en haar depressiviteit een plaats kan geven.  Op het einde van het boek zien we hoe ze oprecht kan genieten van de schoonheid der natuur. Vol verwondering vindt ze rust in het bestuderen van kleine spinnenwebben en fluwelen mosplantje. Een eenvoudig leven met weinig verwachtingen blijkt uiteindelijk toch het beste wat ze zichzelf kan gunnen.

***

Dit boek heeft me verbaasd! Ik kon bijna niet geloven dat het rond 1900 gepubliceerd werd. Van Eeden, zelfs huisarts en psychiater, beschrijft zonder taboes de mentale worstelingen van dit meisje en brengt heel veel begrip op voor de seksuele honger die haar tijdens haar jonge jaren overvalt. Dat die niet begrepen en zelfs verworpen wordt is volgens hem de kern van alle onrust die Hedwig bijna tot waanzin drijft. Ik kan me zo voorstellen dat heel wat chique dames anno 1900 dit een heel onfatsoenlijk boek hebben gevonden.

Ondertussen zijn de tijden veranderd, en zijn er bijna geen taboes meer, en toch. Toch zullen er nog altijd mensen met een hooggevoeligheid of depressieve aanleg zijn die niet begrepen worden. Die op zoek naar de zin van het leven de weg kwijt raken en wanhopig worden. Hoe hoopvol toont dit boek dat er een alternatief is, als je de juiste mensen ontmoet die je laten zien hoe je met je eigen gedachten om kunt gaan. Ik was echt ontroerd! En ik vraag me nu af hoe het komt dat ik dit boek pas zo laat ontdekte, want dit had ik veel eerder in mijn leven willen lezen!

***

Ik ontdekte dit boek via de literaire canon, die De koele meren heel terecht opnam. Het is dan ook een revolutionair en heel vrijpostig boek. Helemaal anders dan de verhalen over Léontientje en Adrienne waar ik eerder over vertelde. Waar zij worstelden de druk van de familie, ondervindt Hedwig eigenlijk het tegendeel. Haar familie trekt zich niet echt iets van haar aan en geeft haar misschien zelfs teveel vrijheid. Terwijl ik denk dat een kwetsbare ziel als Hedwig gebaat zou zijn geweest met wat meer sturing en steun van haar vader bijvoorbeeld. 

Minder tere zielen kunnen echter floreren in een dergelijke vrije context. Volgende week ontmoeten we dan ook een dame bij wie de remmen losgaan en die volop geniet van de vrijheid, niet gehinderd door enig schuldgevoel. Want, ja zo kon het ook...

****

De afbeelding is publiek domein via Rijksstudio: Figuren op het strand, Willem Cornelis Rip, 1905