(On) fatsoenlijke liefde 1: De pastoor uit den bloeyenden wijngaert

In september 1925 ging mijn opa, Leonhard (Leo voor de vrienden) in Venlo naar de boekenwinkel. Hij schafte er De pastoor uit den bloeyenden wijngaert van Felix Timmermans aan. Met een zwierig handschrift schreef hij zijn naam op het schutblad. Bijna honderd jaar later staat datzelfde exemplaar bij mij op de boekenplank, en vond ik het dus tijd om het eens ter hand te nemen.

Dat deed ik met een positief vooroordeel, want zeg nu zelf: een pastoor in een bloeiende wijngaard dat levert toch meteen allerlei vrolijke connotaties op? Zonneschijn, zoemende bijtjes, gezelligheid en veel bezoek. Met als middelpunt zo'n goedmoedige, dikbuikige pastoor die aan een sigaartje lurkt en al eens een oogsken toeknijpt, dat idee.

De eerste pagina's stelden op dat vlak allerminst teleur. Pastoor Benedikt is beslist gezapig, hij houdt van zijn tuin, van een goed glas wijn en van zijn nichtje Léontientje. Dat arme wichtje komt logeren, want ze moet tot rust komen. Even afstand nemen van Lier en bezinnen, is de boodschap.

Léontientje heeft namelijk een vrijer: Isidoor. Op zich een doodbraaf jongmens, maar wel eentje met  aparte ideeën. Hij is immers een ongelovige, en dat, beste lezer, is een probleem. Want hoe kan Léontientje ooit met hen trouwen als dat zo blijft? Heerom Benedikt stroopt de mouwen op en gaat het gesprek aan; hij zal dat varkentje wel even wassen en de jonge aanbidder bekeren.

Dat loopt echter niet van een leien dakje. Isidoor doet zijn best, maar kan niet geloven. Hij stelt de ene na de andere kritische vraag. En dan blijkt ook pastoor Benedikt ineens heel wat minder sympathiek. Want een ongelovige in de familie, dat is ondenkbaar. De deur van de pastorie blijft voortaan gesloten en de pastoor verbiedt Léontientje om Isidoor nog te ontmoeten. Het meisje besluit daarop dat er nog maar één redmiddel is: een noveen bidden in de kapel van Onze Lieve Vrouw. Hoe harder ze bidt, hoe groter de kans op redding, toch?

Zal het Léontientje lukken om Isidoor te bevrijden van zijn wangedachten?  Komt er hemelse hulp? Of moet ze haar leven echt omgooien en haar eigen zielenheil op de helling zetten? 

****

De vraag van vandaag: is De pastoor in de bloeiende wijngaard nog leesbaar voor de mens van tegenwoordig? Ik twijfel, want ik had het er beslist wat moeilijk mee. De taal is heerlijk, daar niet van, de tekeningetjes ontwapenend en het inkijkje in het leven van weleer zeker boeiend. Maar het voelde toch heel erg aan als een historische bron, een pamflet voor het Rijke Roomse Leven (en hoe bitter dat uiteindelijk ook kon zijn). 

Er lijkt zo weinig begrip te zijn voor de ongelovige en voor de wanhoop die Léontientje overvalt. En dat maakt van een boek dat gezellig en grappig begon uiteindelijk een prekerig zedenlesje met een wrange nasmaak. Toch heel anders dan Boerenpsalm, waar ik enorm van genoot en iedereen meteen zou aanraden.

***

Ik vroeg me daarom af hoe het andere dames met onfatsoenlijke geliefden verging. Want Léontientje is vast de enige niet die verliefd werd op een man die de omgeving minder zag zitten. Hoe gingen andere schrijvers om met het spanningsveld tussen sociale conventies en verliefde harten? 

Ik startte dus een zoektocht naar andere ongepaste vrijers en ongehoorde affaires. Een onderzoekje dat me voerde langs strenge tantes, onverschillige vaders, foute vrienden en een dubbele moraal. Ik breng er de komende weken graag verslag over uit!  (en ik kan nu alvast verklappen dat het een heel interessante zoektocht wordt, ...) 

Kent u nog voorbeelden van verliefde deernes in gewetensnood? Laat dan even een berichtje achter!

***

Afbeelding: Publiek domein via Rijksstudio:  Twee mannen drinken wijn, Honoré Daumier, 1846