Deze snobistische lezer heeft iets op te biechten

Ik zal het maar toegeven: ik ben af en toe een beetje een snob. Bijvoorbeeld op het vlak van koffie. Laat dit een les zijn: koop nooit een espressoapparaat, want daarna haal je je neus op voor alle andere verschijningsvormen van het zwarte goud. Ook op theevlak ben ik best lastig. Tijdens vakanties neem ik steevast mijn eigen theezakjes mee, om zo minderwaardige Lipton-momenten te vermijden. En wat boeken betreft is het ook al zo ingewikkeld...

Bijvoorbeeld, toen Stephen Fry's hervertellingen van Griekse mythen voorbijkwamen, reageerde ik meteen weer heel blasé. "Dat weet ik toch allemaal al", mopperde ik, "waarom zou ik dat dan nog moeten lezen?"

Pedant huppelde ondergetekende dus aan dit boek voorbij, neus in de lucht. Tot het moment dat wel erg veel mensen in mijn omgeving zich lovend uitspraken over dit werkstuk. En ja, dan word zelfs ik nieuwsgierig. Zou ik dan toch...

Anderzijds, lezen zou toegeven zijn dat ik iets niets wist, dus ik bleef tegensputteren. Want ja, mijn imago als intellectueel stond natuurlijk wel op het spel. Stel dat ik met dat boek op de trein zou worden gespot? Dan zou iedereen meteen denken dat ik de basics niet onder de knie heb. En dan kan je wel inpakken natuurlijk, als historica.

Ik ben er dus aan begonnen met een academische vraagstelling als excuus. Ik zou namelijk gaan onderzoeken hoe Stephen Fry de hervertellingen heeft aangepakt. Hoe vertaalt hij eeuwenoud materiaal naar een hedendaags publiek? Wat is zijn strategie? (en natuurlijk ook: wat deed hij allemaal verkeerd, de populist, .....)

Die centrale vraagstelling bleek een heel boeiende manier om te lezen. Ik ontdekte de onder andere de volgende keukengeheimen die werden ingezet om de oude verhalen een nieuw smaakje te geven:

1. Fry vergelijkt elementen uit de mythes met dingen die de lezers vandaag kennen, zoals de young adultreeks over Percy Jackson, verwijzingen naar Harry Potter en andere films.
2. Hij spreekt zijn lezer regelmatig rechtstreeks aan: bijvoorbeeld: "de tekens op de pagina die jij nu leest ...komen van de Feniciërs".Zo komen de verhalen als het ware direct de huiskamer binnen. 
3. Ook betrekt hij de lezer vaak in het samenzweerderige "wij" (en die wij weet dan natuurlijk altijd meer dan de naïeve hoofdpersonen uit het verhaal) dat schept een band!
4. Diezelfde band versterkt hij door voortuit te wijzen:  "dat vertel ik je straks nog wel" en dingen even opnieuw samen te vatten "zoals je nog wel weet...." (en heel vaak wist ik het niet meer, maar Stephen had dus een hoge dunk van mij!)
5. Hij zet heel wat vlotte taal in (door de echtgenoot wel "popiejopietaal genoemd) , zoals "hij voelde aan zijn water", "de miezerige kleine mensen"
6. Ook leuk waren de algemene waarheden over het menszijn, bijvoorbeeld geformuleerd als volgt: "Helden blijven niet handenwringend staan weifelen, helden grijpen in". Die zetten je wel aan het denken over de oude menselijke wijsheid die met deze verhalen is verweven.
7. De snobisten kunnen bovendien hun hart ophalen aan de vele en boeiende voetnoten die linken leggen met het "nachleben" van de mythes in allerlei vormen van populaire cultuur (zo, nu heb ik meteen ook een hoogdravend zinnetje aan deze blog toegevoegd, hoera!)

Je kunt natuurlijk neerbuigend smalen over deze "truken van de foor", maar ze werken gewoon heel goed. Ze slepen je mee, ze betrekken je bij het verhaal en ze werken regelmatig op de lachspieren. En zo werd het een heel fijn weerzien met oude bekenden die ik een beetje vergeten was. Zo ben ik nog altijd erg fan van de Moiren of schikgodinnen (die giechelend de levensdraad spinnen en deze quasi willekeurig doorknippen), raakte het verhaal van Sysifus mij diep en kreeg ik nieuwe inzichten in de doos van Pandora.

Bovendien vond ik het heel boeiend om te ontdekken hoe de dingen samenhangen in het mytische systeem. Zo bleek Klio, de muze van de geschiedenis, de dochter van Mnemosyne (het geheugen), en zijn gerechtigheid, vrede en wetten zussen van elkaar. Het gaat dus niet alleen over verhalen, maar ook over een filosofie die orde brengt en verbanden legt tussen abstracte begrippen.

En natuurlijk, tussen het analyseren door ontdekte ik nog heel wat mooie verhalen die ik toch niet kende. Hoe de bij een angel kreeg bijvoorbeeld, hoe Dionysos werd geboren en hoe Hefaistos de mensen boetseerde uit klei. 

Dus

Deze snob moet het nederig bekennen:

Wat heb ik veel bijgeleerd door dit boek!