Odysseus, sprekende vrouwen en feministische manifesten

Naast groot boekenfan, ben ik ook dol op podcasts. Dat fleurt minder interessante bezigheden als onkruid uittrekken lekker op. Toen de Vlaamse radio vorig jaar met veel bombarie een podcastreeks over de Odysseus lanceerde, was ik er dan ook als de kippen bij. Vierentwintig uur lang meegevoerd worden door de kruim van Vlaandrens acteertalent, een mens wordt voor minder enthousiast. En dus ging ik er goed voor zitten.

Het moet in één van de eerste zangen geweest zijn, dat ik verontwaardigd recht veerde. Wat was het geval? Penelope werd zwaar op haar nummer gezet door puberzoon Telemachos. Hij vond namelijk dat ze moest zwijgen, hij was immers de man in huis en hij zou wel bepalen wat de regels zijn. Nu weet ondergetekende uit ervaring dat puberzonen niet altijd even subtiel zijn, maar dit was wel erg gortig. Tot mijn grote verbazing deed Penelope braafjes wat haar werd gevraagd en droop af. En gedurende de rest van het verhaal bleven het de mannen die de toon zetten (al heeft Penelope natuurlijk haar eigen subtiele manieren om daar een draai aan te geven)

Lange inleiding, ik weet het. Maar met een reden! Want het boek dat we deze week met de leesclub bespraken begint precies met deze scène. Mary Beard is net zo verontwaardigd als ik. En breit er een vlammend en meeslepend betoog over de relatie tussen vrouwen en macht aan vast.

Women and power

De macht om het woord te nemen, om te spreken en dus om te bepalen hoe de zaken liepen, was in de oudheid echt een genderkwestie. Het bepaalde wat het betekende om man te zijn. Dat een vrouw het woord zou nemen was ondenkbaar. En, volgens Mary Beard, hebben we nog altijd last van dat vooroordeel. Daarom dus dat de Angela's en Hilaries van deze wereld broekpakken aantrekken. Dat Thatcher indertijd naar de logopedist ging om haar stem te laten verlagen. En dat in het overzicht van beste speeches aller tijden slechts enkele vrouwen staan (die het dan ook nog eens over vrouwenzaken hebben).

Ja, maar, roept u dan: in de Griekse oudheid waren er toch heel veel vrouwen die het woord namen in de literatuur? Die steden bestuurden en de mannen te slim af waren? Ja, zegt Mary Beard, maar let daarbij goed op: vaak zijn het ellendige serpenten. Of kunnen ze niet anders omdat hun mannen aan het vechten zijn. Altijd eindigt het met het herstel van de orde: de man aan de macht. Perseus onthoofde uiteindelijk de Medusa en brak zo haar macht. (en dan verwijst ze meteen naar een karikatuur waarbij Trump en Hilary de plaats van Perseus en Medusa innemen, want, néé, zoveel is er nu ook weer niet veranderd)

Een manifest

Olie op het vuur van de leesclub, dat snapt u wel! Want wij kunnen ook wel meepraten over glazen plafonts, mannen die onze beste quotes inpikken, flauwe grappen over domme blondjes. En wij hebben geen zin om op stemtraining te gaan of ons haar te millimeteren. Dus, beste Mary, wat moeten we dàn?

Omdat dit boekje een manifesto was, dachten we het antwoord te vinden. Dat is helaas niet helemaal waar. Al zegt Mary op het eind wel rake dingen over het loskoppelen van macht en sociale prestige. En over een meer vrouwelijke manier van macht uitoefenen, namelijk meer door samen te werken.

Klinkt mooi, vonden wij. Maar vrouwen zijn natuurlijk geen katjes om zonder handschoenen aan te pakken. Dus of wij dan beter dan mannen tot samenwerking in staan zijn, betwijfelen we ook een beetje. We kunnen dus niet zoveel met dit advies. Buiten in ons oren knopen dat we vooral moeten blijven wie we zijn. En dat juist daar onze kracht kan liggen.

Conclusie

We vonden dit boek niet echt een manifest. Wel genoten we van de reis door de oudheid en de vele uitstapjes naar vandaag. Mary heeft het immers niet alleen over schikgodinnen en sirenes maar ook over twittertrollen, vrouwelijke voetbalcommentatoren en fake news. Boeiend leesvoer dus. Het betere opruiende werk. Want de strijd is nog niet gestreden!