Bijbel: een sobere hervertelling van grote klasse

Oude verhalen verdienen het om opnieuw verteld te worden. Maar hoe steek je klassiekers in een nieuw jasje? Bijbel, een pas verschenen prentenboek met verhalen uit het Oude Testament, maakt daarbij een aantal interessante keuzes.

Een unieke samenwerking

Toen illustrator Sassafras De Bruyn van uitgeverij Lannoo de vraag kreeg om een Bijbel te illustreren aarzelde ze. Ze is namelijk niet echt gelovig en deze opdracht leek haar zo groots en zwaarbeladen dat ze aanvankelijk weigerde. Gelukkig drong de uitgeverij aan, en achteraf vertelde ze dat ze zeer blij is dat ze de Bijbelverhalen opnieuw kon leren kennen. Ze ontdekte een grote menselijkheid en sterke literaire kracht. De verhalen bleken minder gruwelijk dan ze dacht en tot haar verbazing spelen vrouwen vaak een belangrijke rol in de vertellingen. Een ware herontdekking dus.

Twee uitgelezen gidsen hielpen haar bij deze ontdekkingstocht. Auteur Sylvia Vanden Heede herschreef de Bijbelverhalen in een eenvoudige, frisse taal. Bénédicte Lemmelijn, professor theologie, gaf bij elk verhaal toelichting. Daarbij wees ze op de diepere betekenis én op de linken tussen deze verhalen en onze cultuur. In een interview zegt Sassafras De Bruyn daarover: "Ze heeft veel verduidelijkt over de geschiedenis àchter de verhalen, waarom ze werden geschreven. Haar feedback is heel belangrijk geweest."

Keuzes bij het hervertellen

Een paar jaar geleden schreef ik op deze blog al over een gelijkaardig project, de prachtige Bijbel van Rebecca Doutremer. Twee boeken met hetzelfde uitgangspunt: een hedendaagse literaire én visuele vertaling van Bijbelverhalen. Toch konden beide boeken niet meer van elkaar verschillen. De auteurs en tekenaars maakten namelijk radicaal andere keuzes. En wel op drie punten:

• De manier van vertellen: Sylvia Vanden Heede herschreef de Bijbelverhalen kort en bondig, sober haast. De essentie is gevat, enkele betekenisvolle details zijn aangezet, maar daar blijft het bij. Dat levert korte, heldere teksten op, minder dan één pagina lang. Heel anders ging het eraan toe in het werk van Doutremer: daar vormden de Bijbelverhalen slechts een inspiratiebron voor heel barokke hervertellingen. Ook de vorm varieerde constant: naast een theaterstuk, en een gedicht, kwamen er ook heel zakelijke stukken in voor en andere heel vrije hervertellingen. Als lezer viel je van de ene verbazing in de andere..
• De historiciteit: Doutremer maakte hedendaagse illustraties met verwijzingen naar allerlei mogelijke culturen. Oogstrelend, kleurrijk en barok. Sassafras De Bruyn koos voor sobere, heel klassiek aandoende prenten, die niet expliciet historisch zijn, maar wel een zekere tijdloosheid hebben. De kledij en de enscenering verwijzen naar het verleden en doen dat zelfs met een zekere melancholie. Volgens de krant De Standaard is dat trouwens ook de verklaring van het succes van haar werk.
• De duiding: Bénédicte Lemmelijn schreef bij elk bijbelverhaal enkele kleine zinnetjes uitleg. Daarin vertelt ze welke boodschap dit verhaal bevat. Ook geeft ze uitleg bij de culturele impact van dit verhaal. Bijvoorbeeld bij Jona en de walvis: "De hevige storm op zee is hier een teken van chaos. het doet denken aan het eerste scheppingsverhaal". Korte zinnetjes die het verhaal dat je net las even in een ander licht zetten en die je de verbanden tussen teksten laten ontdekken.  

Sobere klasse

 Nu vraagt u me natuurlijk: wat heb je het liefste? En dan antwoord ik diplomatisch dat het lastig is een keuze te maken tussen twee hervertellingen die zo verschillend zijn. Bijna als appelen en peren vergelijken: onmogelijk dus! Wel kan ik zeggen dat ik gecharmeerd ben door de sobere klasse van dit boek. Het kleurenpalet bijvoorbeeld is vooral blauwgroen en grijs, met enkele veelzeggende oranje accenten: zeer mooi gedaan. De teksten zijn eenvoudig en dwingen daardoor respect af. De toelichting is helder, to the point en steeds verrassend.

Ik leef al dagen met dit boek. Elke avond lees ik een verhaal, geniet van de prent, mijmer over de duiding. Eén verhaal per dag biedt veel tof tot nadenken. Een soort mini-meditatie in boekformaat, en alleen daarom al een aanrader.

Een vervolg alstublieft!

Het Vlaamse Kerknet vroeg Sassafras De Bruyn of er een vervolg zou komen met verhalen uit het nieuwe testament. Haar antwoord? "Oei, dat is nog méér beladen. Dan komt ook de figuur van Jezus erbij en wordt het wel erg delicaat. En moeilijk"

Mag ik bij deze een pleidooi houden om het toch te proberen? Misschien niet met het leven van Jezus zelf, maar wel met zijn parabels? (Het mosterdzaadje! Het huis gebouwd op zand!) Die kunnen toch ook inspirerend zijn voor ongelovigen? Deze Bijbel  toont in elk geval aan dat je op een sobere manier diep menselijke verhalen kunt hervertellen, zonder al te religieus te worden. Dat is het resultaat van een uniek en goed samengesteld drievrouwschap. Drie perspectieven die gecombineerd tot een prachtig boek leiden. En dan kunnen we alleen maar uitroepen: méér van dat!