De aanslag – Harry Mulisch



Dit is een boek dat de meesten van ons ooit gelezen hebben, als verplichte kost op school. Ondergetekende in elk geval. Ik sleepte het verhuizing na verhuizing mee, zonder het ooit te herlezen. Maar vorige week, na een aantal lamentabele leeservaringen, nam ik het weer eens ter hand. En ik was er helemaal ondersteboven van. Hierbij dus vijf redenen waarom ook u het boek ook nog eens zou moeten herlezen.


De taal! Wat een schitterend Nederlands sprankelt er van de bladzijden af. Zorgvuldig gekozen bewoordingen, soepele zinnen, rake beschrijvingen. Zonder populaire vuilbekkerij of gortigheid, maar evenmin gortdroog. Als ik zoiets lees denk ik: ja, het Nederlands is toch een mooie taal!

Het trauma: want daar gaat dit boek uiteindelijk over. Hoe komt een mens een drama te boven? Door het te negeren, denkt de hoofdpersoon en daar komt hij een heel eind mee. Maar op verschillende momenten in zijn leven gebeurt er – overwachts – weer iets waardoor hij het drama toch onder ogen moet zien. Willens – nillens.

Het universele dilemma van de schuld. Hoever gaat dat? Wie is er precies schuldig en wie niet? De verschillende betrokkenen hebben er een eigen idee over. En die schuldvraag blijkt ook iets heel persoonlijks te zijn: hoezeer laat je je raken door een ramp? En tot hoeverre erken je je verantwoordelijkheid? 

Het tijdsbeeld. Al leef ik nog niet lang genoeg om een uitspraak te doen over de jaren vijftig en zestig, de jaren tachtig zijn heel herkenbaar voor mij. Ik was toen een kind, maar heb die ban de bom beweging heus wel meegekregen. Die grote betoging was wel een heel bijzonder moment. En Mulisch maakt daar dankbaar gebruik van om op het einde van het boek een cruciaal stukje aan de puzzel toe te voegen.

De tweede wereldoorlog, zoals beleefd door gewone mensen. Er is natuurlijk heel wat literatuur over die periode, maar de meeste verhalen gaan over de afschuwelijke ervaringen van de joden. Dit verhaal vertelt hoe een doorsnee gezin verzeild raakt in een drama. Bovendien is het een genuanceerd verhaal: met goede Duitsers en slechte Nederlanders. Zodat – opnieuw- de schuldvraag minder makkelijk is dan hij oorspronkelijk lijkt.

In een tijd waarin mensen moeite hebben om zich in te leven in oorlogsslachtoffers, is dit een bijzonder relevant boek. Want nog niet eens zo heel lang geleden waren we zelf het voorwerp van terreur. En liepen velen levenslange trauma’s op, die je heus niet alleen wegveegt met een warm dak boven het hoofd.


Kortom: bij deze ijver ik ervoor op die boek opnieuw op alle leeslijsten te plaatsen!

Leesclubvragen:
  1. Wat vond je vroeger van de leeslijsten op school?
  2. Welk boek dat je in je pubertijd las is je bijgebleven (en waarom)?
  3. Heb je je ooit schuldig gevoeld over iets waar je eigenlijk geen schuld droeg?
  4. Waarom is het soms makkelijker om pijn weg te stoppen dan om alles erover te willen weten?
  5. Wie is volgens jou de meest tragische figuur uit dit boek?

Reacties

  1. Hoi Jacqueline, als je van Graphic novels houdt: er is pas een bewerking van dit boek uit tot Graphic Novel van Milan Hulsing. Ik wil beide boeken nog eens naast elkaar leggen om te kunnen beoordelen hoe geslaagd ik de bewerking vind. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
  2. De Aanslag was echt mijn favoriet op school, al was ik in mijn klas wel de enige. Heb hem recent ook nog eens herlezen. Je ontdekt toch steeds weer nieuwe dingen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ja he, goede boeken herlezen is toch altijd weer verrassend!

      Verwijderen
  3. geweldig boek, ik heb het vorig jaar voor het eerst gelezen (nooit gelezen op school), lag hier ook al een hele tijd te verstoffen. Ik weet sindsdien weer waarom ik zo van Mulisch zijn werk hou

    BeantwoordenVerwijderen

Een reactie posten

Populaire posts