Spaar de Spotvogel – Harper Lee

Er zijn zo van die echte klassiekers die een mens blijkbaar gelezen moet hebben, en die mij om één of andere redenen volledig ontgaan. Noem het blinde vlekken, gaten in mijn cultuur of gewoon totaal wereldvreemd, maar to kill a mockingbird stond niet op mijn radar. Er was enige massahysterie bij het verschijnen van de opvolger voor nodig om mij wakker te schudden: dit moest op mijn leeslijstje.

En inderdaad, Spaar de spotvogel is een boek dat me bijzonder heeft aangegrepen en dat ik niet snel zal vergeten. Maar het etiket “meesterwerk” was wel nodig, want anders had ik het waarschijnlijk na een pagina of honderd opzij geschoven. Want in het eerste deel van dit boek gebeurt er niet zo gek veel. Drie kinderen spelen buiten, plagen een kluizenaar en vallen uit bomen. Ze lezen voor aan een lastige ouwe tante en vervelen zich te pletter op school. Geweldige schets van het leven in een klein Amerikaans stadje anno 1935, maar niet meteen Pullizer-materiaal. Dacht ik.

Maar dan blijkt dat deze lome, kabbelende aanloop noodzakelijk was om het boek nadien in een ware stroomversnelling te laten belanden. Atticus, de vader van twee van de hoofdrolspelers, gaat een zwarte verdedigen die verdacht wordt van moord. Van meet af aan is duidelijk dat de man onschuldig is. Maar eveneens staat vooraf al vast dat de blanke goegemeente hem zal veroordelen. 

Het is dus een kroniek van een aangekondigde dood, vechten tegen de bierkaai. “Eén zaak die je één keer in je leven krijgt en die je omwille van je principes moet strijden tot de laatste snik”, zegt Atticus daarover. Omdat het niet anders kan. Omdat het onethisch zou zijn om het niet te doen. Ook al weet je dat de hele gemeenschap je voortaan met de nek zal aankijken.

En dat gebeurt natuurlijk. De kinderen vertellen het verhaal vanuit hun standpunt en tonen een ijzersterke vader, die blijft vechten voor het recht en niet buigt voor bedreigingen. Hij is een moreel hoogstaand mens, die het goede wil doen, onafhankelijk van de mening van de meerderheid. Slechts een minderheid aan buren waardeert hem daarom.

De kinderen blijven niet buiten schot in dit verhaal. Zij volgen de rechtszaak (die trouwens uiterst spannend is) en zijn ziek van het resultaat. Daar zit dan ook volgens Atticus de hoop: dat een nieuwe generatie wel over de grenzen van een ras heen kan kijken en eerlijk zou kunnen oordelen.

Een prachtboek, over een schitterende vader, die zijn kinderen wil opvoeden tot rechtschapen mensen die hun plicht voor de samenleving willen doen. Die niet kiezen voor eigenbelang en die hun vooroordelen aan de kant schuiven. Een wijze les, die ze niet alleen leren uit de rechtszaak, maar ook uit de gevolgen van hun kattenkwaad uit het eerste deel. 

En zo blijkt die lome aanloop uiteindelijk de kern van het verhaal: vooroordelen en racisme uiten zich niet alleen tijdens grote showprocessen, maar zitten diep verweven in de kleine dagelijkse dingen. Daar onbevangen naar kijken en mensen kansen geven is misschien nog een veel groetere uitdaging.

Terecht bejubeld dus, die Harper Lee!

Leesclubvragen:

·        Welk kattenkwaad heb jij vroeger uitgehaald?

·        De volksjury een goed zaak, of niet (en waarom)?

·        Welke waarden wil jij meegeven aan een volgende generatie?

·        Welke vooroordelen heb jij al eens opzij moeten zetten?

·        Hoeveel vrijheid kan je kinderen geven vandaag de dag?