Een klassiek verhaal? Doe de 5 verhaalelementen-check!

Mijn dochter van twaalf leert Latijn, en nu vraagt ze zich af of ze ook Grieks wil gaan doen. De zoon, die een heel andere weg volgt, heeft al smalend opgemerkt dat Grieks vooral helpt om moeilijk te gaan praten (want je snapt dan ineens heel veel lastige woorden die verder niemand begrijpt).

De vraag: "Wat heb je er dan aan?" is misschien niet zo makkelijk te beantwoorden in deze economische tijden van nut en winst. Maar na enig mijmeren zag ik toch meteen één groot voordeel: het leert je anders lezen én kijken. Want die Grieken, dat waren nogal verhalenvertellers (meer nog dan de Romeinen) Hun theorietje over het ideale verhaal inspireert ook nog vandaag. Althans, dat wil ik met dit blogje graag even checken. Checkt u mee?

Een goed verhaal in theorie (vreest niet: kort)

Ik heb het natuurlijk over de vijf verhaalelementen van Aristoteles. Basic stuff als je een verhaal maakt. Heel kort komen ze op het volgende neer:

1. Het exposé: het voorstellingsrondje om duidelijk te maken waar we ons bevinden en wie de hoofdpersoon is.
2. Het motorisch moment: de uitdaging, de gebeurtenis die de hoofdpersoon tot actie aanspoort. Vaak is dat het probleem.
3. Het hoogtepunt: vaak het antwoord op de centrale vraag
4. De afloop en de gevolgen voor het hoofdpersonage
5. Het eindbeeld oftewel: de moraal van het verhaal

Prima, helder, duidelijk. Maar gaat deze vlieger nog op? Laten we de check eens doen aan de hand van het boek dat ik deze week las.

Niets dan de nacht

Dit dunne boek, of lange verhaal, is het debuut van John Williams (je weet wel van Stoner, Butchers Crossing en Augustinus). Als jonge snaak publiceerde hij dit boeiende verhaal over één dag in het leven van Arthur. Een alles ontwrichtende, verwarrende dag, die Arthur op uitputtende wijze van de ene emotie in de andere doet belanden. Zeer beeldrijk verteld, en daardoor behoorlijk meeslepend.

Maar , dus, hoe zit het met die verhaalelementen? We doen de check!

1. het exposé: we leren Arthur kennen bij het ontwaken en hebben het meteen in de smiezen: dit is een verwend rijkeluiszoontje. Hij komt niets tekort en heeft vooral tijd in overvloed. Hij hoeft niet te werken, krijgt uitnodigingen voor society-feestjes en is vooral verveeld. Bovendien kan hij het zich veroorloven om een uur lang in bad te gaan ter voorbereiding van zijn eerste afspraak die dag. Er zijn inspannender levens denkbaar (en ook aantrekkelijker levens volgens mij, maar soit)

2. het motorisch moment: de bode bezorgt een brief van Arthur's vader. Al snel blijkt dat beide heren elkaar al jarenlang niet gesproken hebben en dat dit de eerste brief is sinds lang. Vader bekostigt het comfortabele leven van Arthur, maar verder is er geen contact, een gebeurtenis uit het verleden staat dat in de weg. Zijn vraag om die avond samen te dineren is de trigger die de lamlendige Arthur in beweging brengt. Het roept meteen uiteenlopende emoties bij hem op: ergens tussen nieuwsgierigheid en walging. De eerste actie die hij onderneemt is het portret van zijn moeder weer opzoeken. En de afspraak bevestigen. Als lezer weet je dan meteen: hier gaat iets boven water komen dat lang verborgen bleef.

3. het hoogtepunt: je zou denken dat dit het gesprek met die vader is, maar dat blijkt niet het geval. In een wat mij betreft magistrale scène praten vader en zoon ongelofelijk langs elkaar heen. Het is pas later, weggezakt in de pluche zetels van een nachtclub, dat Arthur ineens inziet hoe de vork in de steel zit. De relatie met zijn moeder en zijn vader komt plots in een ander licht te staan. En dat roept vragen op over schuld en onschuld, boete en vergeving (heel rijke klassieke thema's dus)

4. De afloop: Ja, de afloop? Het verhaal loopt nog even verder en Arthur doet nog wat domme dingen. En met het einde van de dag, eindigt het verhaal. Als lezer heb je het raden naar de gevolgen van deze ontwrichtende dag. Die kunnen immens zijn, want Arthur kan zijn leven helemaal gaan omgooien. Maar even goed kan hij opnieuw verzinken in lamlendigheid, als hij weigert deze waarheid onder ogen te zien. Wat gebeurt er als de roes van de drank is uitgewerkt?

5. Het eindbeeld: Geen moraal van het verhaal. Wel een jongeman die dringend in bad moet en zijn roes moet uitslapen. Iemand die veel werk zou kunnen hebben aan zichzelf, als hij onder ogen zou willen zien wat hij heeft ontdekt. Maar of hij dat ook echt zal doen is nog maar de vraag.

De score? 3 op 5

Williams bouwt het verhaal heel klassiek op, en stopt eigenlijk op het hoogtepunt. En dat maakt dit verhaal nu net zo krachtig. Ik denk dat het minder goed zou zijn geweest als hij de rest van het Griekse schema zou hebben gevolgd. Juist omdat het niet af is en je de moraal zelf moet afleiden, wordt je als lezer aan het werk gezet. En zo duurt een verhaal langer dan de laatste pagina.

Grieks of niet?

Dus: wil dat dan zeggen dat de Grieken hebben afgedaan? Geenszins! Juist door het klassieke schema te kennen, kan Williams ermee spelen. En dus speelt hij ook met onze verwachtingen. Wij willen namelijk zelf het werk afmaken en alsnog 5 op 5 halen. Die spanningsboog en dat effect was er zonder Aristoteles niet geweest, ha! 

Ik hoop dus dat de dochter Grieks een kans geeft, duimt u mee?