Een masterclass kleurenfilters door Penelope Fitzgerald

Verhalen kan je op verschillende manieren vertellen. Een belangrijk element daarbij is de belichting. Kies je voor een warme gloed, voor een felle spot, of voor kille tonen? En hoe verander je van register? Penelope Fitzgerald is een meester in het spelen met dit soort belichting. Dat deed ze al in De boekhandel. Ze verblufte me opnieuw met De Engelenpoort.

Een rooskleurig begin

In De Engelenpoort volgen we Fred, een jonge briljante docent in Cambridge anno 1912. Hij woont in een kleinschalig college, met alle idyllische associaties die ik daarbij maken kan: een gelambriseerde eetzaal, een binnentuin met appelbomen en beleefde, intelligente debatten. Voeg daar nog trouwe dienaren en enkele excentrieke onderzoekers aan toe en het plaatje lijkt compleet.

Dan volgt er een botsing, letterlijk. Fred krijgt een ongeval met de fiets en leert zo Daisy kennen, een jonge verpleegster uit London. Aanvankelijk ziet men hen voor een echtpaar aan, wat Fred uiteraard aan het denken zet. Een verwarrende mix tussen gene, onbeholpenheid en grote gevoelens in een feit.

Het lichtplan van Penelope

Nu denkt u misschien gapend: oh, weer zo'n boy meets girlverhaal, dat kennen we wel. Ze zullen elkaar wel krijgen op het eind. We zullen als lezers zuchten van verlichting slaken en met een glimlach het boek dichtslaan.

Maar dan ken je Penelope Fitzgerald niet. Want wat zij doet met zo'n romantische aanzet is namelijk van grote klasse. Zeer subtiel verandert Fitzgerald immers de belichting van deze scène. Aan de warme gloed, voegt ze steeds meer duistere tonen toe. Wat eerst grappig leek, wordt zo toch een beetje bitter. Sympathieke personages blijken het niet zo goed te menen. Onder beschaafde intellectuelen schuilen laaghartige schurken.



Ze verdonkert de scène tot een finale die ver afstaat van de rooskleurige idylle aan de start.
Bijna alle personages hebben een scherp kantje gekregen. Maar wel volgens het principe van de zwarte humor. Je sluit het boek niet met een romantische glimlach, maar wel met een grijns!

Mediëvistenhumor

Laat ik er toch even één personage uitpikken, omdat die mij zo nauw aan het hart licht: de medievist. De natuurwetenschappers weten niet zo goed wat ze met hem aanmoeten.  Ze vragen zich net niet hardop af of zo'n historicus wel een wetenschapper is. Wat doet zo iemand eigenlijk de hele dag? En wat heeft het voor zin? Toch ze nodigen hem wel bijna elke avond uit hem omdat hij zo'n geweldige spookverhalen kan vertellen. Na een dag vol wetenschap is men wel toe aan een verzetje.

Fitzgerald werkt één zo'n verhaal verder uit en het is werkelijk heel spannend! Maar meteen volgt de vraag of dat wel zo'n onschuldig vertier is? Zijn spookverhalen lijken dubbele bodems te hebben. Manipuleert hij zijn luisteraars doel bewust? Of zijn de grote effecten van dit verhaal uiteindelijk louter toeval?


Citaat van de week

 

Fred, de hoofdpersoon, moet op het einde van het boek zijn wereldbeeld grondig bijstellen. Hij wankelt en moet opnieuw balans vinden.
Dat doet hij in een briljante speech voor zijn studenten. Ik koos er dit citaat uit.

Het geeft misschien niet helemaal de teneur van het boek weer, maar geeft wel een beeld van de mooie zinnen en scherpe gedachten die Fitzgerald formuleert (want hou bij het lezen zeker een potlood bij de hand!)

Met dank aan uitgeverij Karmijn!