Schuld (en boete)?

Er zijn mensen die zich werkelijk voor alles schuldig voelen. vliegtuigcrashes hebben ze op hun geweten, en alleen zij zijn aansprakelijk voor aardbevingen aan de andere kant van de wereld. Want met kleine flaters die ze begaan, hebben ze grote catastrofes in gang gezet. En daar gaan ze onder gebukt.(zucht)

Een tweede type mens schuift dan weer alle schuld van zich af. Volgens hen zijn het immers altijd de anderen die het leed veroorzaken. Ook hun eigen domme fouten zijn onherroepelijk het gevolg van andermans beslissingen. Want ja, zij doen nooit iets verkeerd. (Vooral pubers zijn op dit domein erg bedreven, maar dat terzijde)

Lang dacht ik dat dit het hele verhaal was, maar ik ontdekte dat er misschien nog een derde type bestaat: de mensen die zich niet eens de schuldvraag stellen. Zij hebben een rustig leven, zonder enige neiging tot piekeren of zelfverdediging.Vol zelfvertrouwen dartelen ze door het leven, en ze zien niet om.

Wil, de hoofdpersoon in het uitvoerig bejubelde boek van Jeroen Olyslaegers, is volgens mij zo iemand. Hij was in de oorlog niet echt fout, maar ook niet echt een held. Hij liep een beetje mee met deze of gene, zonder stil te staan bij wat hij veroorzaakte. Zonder ook eigenlijk ooit verantwoordelijkheid voor zijn gedrag op te nemen. Of er later nog over te kniezen.

Op het einde van zijn leven blikt hij toch terug. En dat gebeurt met enige verbazing. Zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen hebben immers wel vragen. Zij willen het gesprek met hem aangaan en houden hem een spiegel voor. Maar echt goed erin kijken weigert Wil. Liever wandelt hij verder. Dat hij beslist zijn leven op schrijft te stellen is dus op zich al een overwinning. Maar leidt dit ook tot ware introspectie?

Ik vond dit een erg boeiend boek. Deels omdat ik Antwerpen goed kent en dus de vleugen dialect met vreugde herkende. Maar vooral omdat de auteur heden en verleden zo mooi verweeft. Als de oude Wil door de stad loopt, ziet hij flashbacks, en schuiven de tijdvakken door elkaar heen. Wat voor hem vaak verwarrend is (en ook de lezer moet goed opletten)

We lazen dit boek met de boekenclub en waren het eens dat dit echt de moeite waard is. Veel stof voor discussie ook. Is het onvermogen dat Wil niet onder ogen ziet wat hij op zijn kerfstok heeft? Of is het onwil en verdringing? Kan een mens zich ooit echt losmaken van de schuldvraag? En moet iedereen, uiteindelijk, boete doen voor wat er gebeurde?