Leesclub klapt over haviken

Ja, u had het al door hè, vorige week stond H is for Hawk op het menu van onze leesclub. Taaie kost, dat wel, maar wat een nasmaak! Want we waren het er min of meer over eens: dit is een delicatesse, een boek dat met niets anders te vergelijken is. 

Velen van ons hadden er wel een vette kluif aan en moesten echt even flink doorbijten. Want dit boek gaat over haviken, en dat brengt enig vakjargon met zich mee. Een terminologie die we in onze moedertaal niet dagelijks bezigen, laat staan dat we die in het Engels zouden beheersen. Maar gelukkig is er in dit boek meer te beleven dan enkel het trainen van roofvogels. Eigenlijk beschrijft het een rouwproces, met alle bekende fases: van ontkennen over aanvaarden, loslaten en opnieuw beginnen. 

De hoofdpersoon Helen tracht haar verdriet na de dood van haar vader aanvankelijk te verdoven door weg te vluchten in de wereld van de roofvogels. Het lijkt haar heerlijk om net als zij het leven van op een afstand gade te slaan en vrij te zijn om weg te vliegen. Maar gaandeweg komt ze erachter dat die parallel niet helemaal opgaat. En dat een mens uiteindelijk andere mensen nodig heeft om over zo’n verlies heen te komen.

Dit persoonlijke verhaal verweeft Helen Macdonald met de pogingen die T.H. White ondernam om een havik te trainen. Bij hem was dat een hele strijd, waaraan hij uiteindelijk ten onder zou gaan. Een resem goede vrienden en een flinke portie zelfbesef zorgen ervoor dat het bij Helen zover niet komt. Zij heeft de moed om op een bepaald moment toe te geven dat haar rouwproces is uitgemond in een flinke depressie. Ze zoekt hulp en krabbelt daarna heel langzaam weer overeind.

Maar het boek is zoveel meer! Een intrigerende mix van cultuurgeschiedenis, natuurbeschrijvingen en persoonlijke reflecties, om het met drie woorden samen te vatten. Een boek waarvan we heel wat op hebben gestoken en dat ons deed nadenken over heel veel andere kwesties.

Zo dook het nature-nurture debat plotseling op tijdens onze bespreking. Is de wildheid in dieren eigenlijk wel te temmen, vroegen we ons af. Zou onze huiskat ook geen ongetemde feeks zijn geworden als ze niet van meet af aan geknuffeld en vertroeteld werd? En, zo gingen we vrolijk verder, geldt dat dan ook niet voor mensen? Zijn wij van nature niet wild en ongeremd en is het de opvoeding (en de cultuur) die van ons zo’n makke schapen heeft gemaakt. (Gaandeweg groeide het plan om als volgende boek “De getemde vrouw” te gaan lezen, maar dat is helaas weer afgevoerd). 

Dat opvoeding een enorm effect heeft, bewees het tragische verhaal van White. De harde hand van zijn vader maakte van deze gevoelige ziel in elk geval een verknipte persoonlijkheid. Helen daarentegen kende een warm nest, wat het verlies van haar vader alleen maar zwaarder maakte. Deze vader had alle begrip voor de vreemde passie die zijn dochter als klein kind al opvatte voor roofvogels. Hij had immers zelf ook zijn hart gevolgd en was fotograaf geworden. Eveneens een positie die een mens toelaat de anderen vanop een afstand te aanschouwen en bijna onzichtbaar te worden. Net zoals haviken dat kunnen.

Wat we vooral zo geweldig vonden aan dit boek is dat de parallel tussen een rouwproces en het trainen van een havik nooit flauw wordt. Macdonald voegt er telkens weer een diepere dimensie aan toe, geeft er weer een nieuwe draai aan. Boeiend om te lezen hoe ze zich eerst vereenzelvigt met de havik om dan uiteindelijk in te zien dat ze niet de vogel is die vrij wil zijn, maar de temmer die moeite heeft om los te laten. Een gevoel dat we allemaal wel eens kennen.

Kortom: dit boek is geen gemakkelijke lectuur. Maar wie een inspanning levert, krijgt er heel veel voor terug. Ik weet dan ook wel zeker dat dit boek me nog lang zal heugen (en dat roofvogels nooit meer hetzelfde zullen zijn)

DE WERKVORM EN DE VRAGEN

Bovenstaande mijmeringen en discussies waren mede het gevolg van de acht stevige vragen die ondergetekende voor de leesclub ontwierp (en die we gewoon even gaan delen):

• Zijn er parallellen tussen het trainen van haviken en het opvoeden van kinderen?
• Welk boek zou je aan Helen aanraden tijdens haar depressie?
• Wat zou er aan dit boek moeten veranderen om het nog iets beter te maken?
•  Hoe moeilijk is het om los te laten? Wat wil jij nog loslaten?
• Omschrijf het boek in drie woorden
• Welke wildheid in jezelf moet je nog temmen?
•  Wat heb je geleerd uit dit boek?
•  Welke muziek vind je bij dit boek passen?

Nu kan je natuurlijk vragen aflezen van een blaadje papier. Maar om de feestvreugde te vergroten verpakte ik ze  in een … in iets… van papier. U kent het allemaal, mijn dochter vouwt er twee per dag met vreemde opdrachten voor ouders, maar we konden niet op de naam komen. Na heel diep nadenken sprak de dochter aarzelend het woord “klappertje” uit, en dat leek me voor een leesclub nog wel een geschikte term. Ik koos een mooi papiertje, haalde stempeltjes boven en maakte zo een hedendaagse versie van een vast oeroud tijdverdrijf:

Moest u vergeten zijn hoe men dit vouwt en u heeft geen klein meisje in de buurt om het voor te doen, dan kan u hier een omschrijving van zo’n “happertje” (zo heet dat dus) vinden. Veel succes ermee!