Kom hier dat ik u kus

Moeder, waarom lezen wij? Ter ontspanning? Ter lering? Ter vermaak? Of omdat elk boek een beetje een spiegel is waarin we onszelf aanstaren. En ons al dan niet vertwijfeld afvragen: ben ik dat echt?

Er zijn lachspiegels die ons zo vervormen dat we spillebeentjes krijgen, een waterhoofd of een buitensporig bolle buik. Zo grotesk dat we ons het niet echt moeten aantrekken. Andere spiegels zijn dan weer behoorlijk flatterend. Ze tonen alleen de beste kant van onszelf en zorgen ervoor dat we bijna naast onze schoenen gaan lopen van plezier. En dan heb je nog ontluisterend eerlijke spiegels, beschenen met een fel licht. Die elk pukkeltje genadeloos tonen en elk gesprongen adertje laten opvlammen. Daarin kijken is bijna een zelfkwelling.

Het boek dat ik deze week las had veel van een dergelijke ontnuchterende weerkaatsing. Een tikje overbelicht ook, zoals de foto op de voorkant. Genadeloos als schuurpapier. Het wrong tegen, het schrijnde, het prikte. Maar we lazen wel door, ondanks alle vertwijfeling.

En die vertwijfeling had alles te maken met de manier waarop de personages in dit boek elkaar gek maken. Als afstotende magneten om elkaar heen draaien. Elkaar niet bereiken. En daar ook niet echt moeite voor doen.

Het verhaal

We ontmoeten Mona, de hoofdpersoon, op drie momenten in haar leven. In het eerste deel is ze nog een kind. Haar moeder sterft onverwacht en Mona moet leren omgaan met die leegte. Woorden worden er verder niet aan vuilgemaakt (te pijnlijk), een stiefmoeder, nieuw behang en nieuwe meubels moeten haar het verleden zo vlug mogelijk doen vergeten. 

In het tweede deel is ze 24 en ontmoet ze enkele behoorlijk zelfingenomen kerels. Er is Marcus, de grote regisseur, die haar aanneemt als dramaturge. En er is “de grote liefde”, eveneens een pijnlijk egoïstisch heerschap. En Mona? Die volgt en strijkt de plooien glad. En praat er verder niet over.

In het laatste deel zijn we negen jaar verder. Door omstandigheden die we niet verder zullen onthullen komen er voor de eerste keer barsten in het pantser van Mona. Is alles toedekken omwille van de goede vrede en de goede zaak eigenlijk wel zo’n slim idee geweest?

Wat ik ervan vond

Deze keer geen jubeltonen en loftrompetten. En dat in tegenstelling tot de geschreven pers (en in tegenstelling tot mijn collega die me dit boek uitleende). Dit boek lezen vond ik heel dubbel. Enerzijds was het beslist gegrepen door het verhaal en zeker door de personages. Hoe mensen zichzelf elkaar op subtiele wijze en eigenlijk ook ongewild ongelukkig kunnen maken. Scherpe observaties, knappe typeringen, en vooral ook raak getroffen situatieschetsen. 

Maar ik zal het maar toegeven, ik had veel moeite met de stijl waarin het boek is geschreven. Die is – ik wik en weeg mijn woorden, want het is lastig er precies de vinger op te leggen – zoals een ledlamp bij een onflatteuze spiegel. Fel, genadeloos en zonder schaduwen. Er wordt heel veel niet gezegd en niet uitgesproken in dit boek. En dat past ook bij het verhaal en de personages, maar zo blijven er wel heel wat losse eindjes open, die ik persoonlijk graag aan elkaar geknoopt had gezien. 

Goh, ik zal wel een ouderwetse lezer zijn, op zoek naar kaarslicht of milde zonnestralen. Die een heel gewone situatie (want dat zijn de familierelaties in dit boek uiteindelijk) met een gouden schijn verheffen tot iets uitzonderlijks. Zoals Claudel dat kan bijvoorbeeld.

Maar zoals de Romeinen het zeiden: over smaak valt niet te twisten. Dus dat doen we dan ook maar niet. Feit is dat dit wel een intrigerende spiegel was om in te kijken. Want, hoeveel blijft er in het leven niet onuitgesproken? En wat doen we onze kinderen, met de beste bedoelingen, allemaal aan. Wie ben ik eigenlijk? Ook zo’n wegmoffelende gladstrijker (af en toe?) of ook een individualist waar de anderen voor moeten wijken? 

Ik hoop ergens tussen in. En is het leven niet de balans zoeken tussen deze twee uitersten?