Verzamelen
Elke zomer wordt ons huishouden geteisterd door een intense
verzameldrift. Het betreft hier geen spontaan fenomeen, doch een slimme
marketingzet van de supermarktketen om de hoek. Je kunt er de klok op gelijk
zetten: met het aanbreken van de zomervakantie lanceren zij een rush zonder
weerga. Moeders, oma’s en vriendelijke buurvrouwen raken in de stress om toch
maar zoveel mogelijk kaarten ter beschikking te stellen. De kroost gaat vervolgens
aan het werk, en telt, ordent en ruilt tot de collectie compleet is. Dat de
verzamelbundel vervolgens in anonimiteit verzinkt en op een plank verstoft,
doet nauwelijks iets af aan de feestvreugde.
Verzamelen, het is zo menselijk. Antropologisch bijna, als
je bedenkt dat wij ooit begonnen zijn
als jagers-verzamelaars. Nog altijd zijn er mensen die - gebeten door een
oprechte belangstelling in een detail (zoals deurklinken of puntenslijpers) - kosten
noch moete sparen een hele collectie ter verwerven. Het gaat daarbij niet eens
zozeer om de materie, om het hebben,
het is een vorm van zijn.
Het resultaat van dergelijke inspanningen is soms te
bewonderen in een heus museum. En ik zal het maar toegeven, ik heb daar wel een
boontje voor. Zo bezochten we deze zomer een klokkenmuseum in het snoezige
Charroux. Wat een wonderlijk huis was dat, vol getik en geratel. De komst van
een nieuw kwartier of een nieuw uur werd er minutenlang uitbundig bejubeld. Een
beetje jammer was wel dat de eigenaar net even een koffietje (of een pastis)
was gaan drinken. Want enkele maanden terug hadden we in het gelijkaardige
typmachinemuseum juist zoveel plezier gehad aan de enthousiaste toelichting van
de eigenaar.
In het boek dat ik onlangs doorploegde staat zo’n verzamelaar centraal.
Kemal leidt ons rond in zijn museum. Het onderwerp? Zijn grote liefde Füsun. Aan de hand van voorwerpen documenteert hij
hun bizarre liefdesverhaal, zodat hij nooit helemaal afscheid moet nemen.
Ach, hoe mooi, hoor ik u denken. Maar die Kemal werkte mij
danig op de zenuwen! Hij zwelgt haast in liefdesverdriet en stalkt die arme Füsun
zodanig dat het meisje amper ademhalen kan. Alles wat ze aanraakte, tot
sigarettenpeuken toe, wordt in beslag genomen en gecatalogeerd. Want het zou
troost kunnen bieden op de momenten dat Füsun buiten zijn blikveld is.
De achterflap vermeldt daarbij jubelend dat Pamuk erin
geslaagd is op antropologische wijze het dagelijks leven in Istanbul vast te
leggen. Het zal wel, maar het kon me niet verblijden. Terwijl ik toch een meer
dan warme belangstelling heb voor etnologie en musea. En voor documenteren van
het dagelijks leven. Maar dit boek wekte in mij een ongelofelijke irritatie op.
En dat is interessant!
Want ik roep altijd dat boeken “iets met je moeten doen”, je
“moeten raken”. En dat deed dit boek dus, al was het op een minder positieve
manier. Ik vond namelijk niets ironisch of hilarisch in de verzameldrift van
Kemal. Ik vond het beklemmend en benauwend. We horen een subjectief verhaal,
enkel vanuit zijn geobsedeerde visie, en ik bleef me maar afvragen: kan het hem
iets schelen wat Füsun wil? En ook: wat wil ze nu eigenlijk, wat doet, zegt en
denkt ze nu écht los van Kemals interpretatie?
En dat vond ik dan toch weer intrigerend, geef ik toe. Moest
ik ooit in Istanbul passeren, dan ga ik toch het “museum van de onschuld”
bezoeken. Pamuk heeft dat namelijk onlangs nagebouwd. Vergezeld van een pamflet
waarin hij een lans breekt voor kleinschalige, persoonlijke musea. Geen
blockbuster-tentoonstellingen dus, maar juist met aandacht voor het
diepmenselijke, tastbare verhaal, hoe miniaturistisch dat ook mag zijn.
Tja, er ziet iets in, maar in Kemals verhaal kwam het woord “navelstaarderij”
net iets te veel bij me op…
Ik ben ook zo'n verzamelaar, heb ik van mijn vader. Tot grote ergernis van zowel mijn vriend als mijn ma.
BeantwoordenVerwijderenEn, wat verzamel je dan zoal?
BeantwoordenVerwijderenirritatie is zeker interessant! fijn ook dat je er een blog over hebt geschreven. Pamuk zal expres voor deze vertelwijze hebben gekozen, niet? wil hij irriteren, ervaren meer lezers deze beklemming, of is deze irritatie echt jouw irritatie?
BeantwoordenVerwijderen