Op de bres voor cultuur



Wij voeren een permanente strijd tegen de barbarij van videogames en olijke popdeuntjes. Een bitter gevecht tegen de alom heersende commercialisering, verglittering en pastelkleurisering van onze samenleving. Ja, wij breken een lans voor erfgoed, cultuur en diepzinnigheid. En dat doen we door onze arme kinders:

  • Mee te slepen naar een museum (vandaag nog: Middelheim)
  • Voor te lezen uit Griekse mythologie (de boeken van Kramer zijn een aanrader)
  • Artistiek verantwoord te laten knippen en plakken (leve pinterest voor de inspiratie)
  • Klassieke muziek door de woonstede te laten schallen (hetzij via de radio, hetzij life: alle eer voor de bibliothecaris-pianist)

Het is waarschijnlijk behoorlijk traumaverwekkend voor de hedendaagse schoolgaande jeugd, maar het is goed bedoeld. Want in een woeste wereld vol geschetter en gejubel, hopen wij hen te wapenen tegen een waterval aan onbenulligheid. En af en toe een deuntje op de piano is wel zo vrolijk, vindt u niet? Al is die van ons enigszins krakkemikkig en blijft één toon onherstelbaar vals hangen. Ook dat heeft zijn charme, moet u maar denken.

In het boek dat we deze week lazen, spelen de strijd tegen culturele barbarij en een aftandse piano eveneens een glansrijke bijrol. Dat viel ons jaren geleden al op toen we dit boek voor het eerst lazen. Maar nu wonnen we het via leestweeps, en dat behoeft natuurlijk een tweede lezing. 

De Stille kracht gaat voornamelijk over de ondergang van een Nederlandse resident die zich de woede van de lokale bevolking op de hals haalt en hiervoor op ongrijpbaar mysterieuze wijze wordt gestraft. Beklemmend van sfeer, bezwerend en kippenvel-verwekkend, dat hoofdverhaal, vol voodoo en vervloekingen. En een perfecte illustratie van het idee dat een mens er met rationaliteit alleen niet komt.

Maar wij willen vandaag vooral even hulde brengen aan Eva, een personage naar ons hart, en een prachtig nevenverhaal in de roman. Zij is het kind van artistieke Haagse ouders en belandt vol goede bedoelingen in Indonesië. Vastbesloten om de schoonheid van dit land te ontdekken, gaat ze actief aan de slag om er cultuur te brengen. Met soirées vol tableaux vivants, dichtkunst en toneelspel. En een piano, die menig aardig zangavondje zal opluisteren.

Maar de hitte en de vochtigheid eisen hun tol. De piano raakt ontstemd, het Europese behang bladdert af, insecten doen zich te goed aan Haagse tapijten en Eva begint te twijfelen. Want, wat is er nu eigenlijk mooi aan dat verre, hete land? En hoe weinig cultuur valt er te brengen in een wereld vol ambtenaren. 

Doelgericht zijn ze, hardwerkend en plichtsbewust, maar ook te moe en te ongeïnteresseerd in ware schoonheid, in literaire kracht of sprookjesachtige decors. Er is geen tijd voor diepgang, voor oprechte aandacht en verwondering, want de carrière gaat boven alles. En Eva raakt ontmoedigd, depressief, of – zoals ze het zelf benoemt – in een staat van “spleen”.

Hoe langer we erover nadenken, hoe belangrijker de rol van Eva in dit verhaal wordt. Zij heeft alles in zich om de brug te slaan tussen de Javaanse bevolking en de Nederlandse ambtenaren. Gevoelig als ze is voor schoonheid, mysterie en rituele zeggingskracht. Maar, ze hangt te sterk af van haar Europese ideaalbeeld, en de inheemse cultuur is haar te vreemd. Uiteindelijk neemt ze dan ook een drastisch besluit: ze gaat terug naar Europa, naar een culturele scène waar ze wel mee uit de voeten kan.

Droevig en pakkend, dit verhaal van Eva. En alleen daarom al een reden om “De stille kracht” eens te lezen. Dit Couperusjaar is er het goede moment voor, waar wacht u nog op?

Reacties

  1. Ja, lezen dat prachtige boek. Ik las het een jaar of tien geleden voor een internationaal boekenclubje, waar het nota bene werd ingebracht door een Amerikaan, want het is ook in het Engels vertaald.
    En de theekopjes zullen je later maar wat dankbaar zijn voor al die rijkdom aan cultuur. Nu misschien nog niet, natuurlijk....

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik maak me sterk dat ze het nu ook al fijn vinden hoor. Toch hetmuzikale en het voorleesaspect. Als we tijdens vakanties maar niet te veel middeleeuwse kerkjes bezoeken! Mijn ouders hebben mij ook altijd overal meegenomen en me veel laten lezen. En daar pluk ik nu nog steeds de vruchten van ( net een hele lange discussie over Eva met mijn moeder gehad!)

      Verwijderen
  2. Ik zou graag Eline Vere lezen, maar dit lijkt me ook wel wat.
    Ik heb nog nooit iets gelezen van Couperus, maar daar komt binnenkort wel verandering in.

    Enne als kunsthistorica kan ik alleen maar je ode aan de cultuur waarderen. Hier ook veel klassieke muziek, hoewel Vriendlief dat minder kan appreciëren. Ooit leert hij het wel.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Couperus is echt niet zo moeilijk om te lezen, alleen moet je de eerste pagina's even wennen. Hij zet de werkwoorden steevast achteraan en maakt nieuwe werkwoorden van substantieven. Eens daaraan gewend leest het vlot en is dit eigenlijk een heel modern boek!

      Verwijderen
  3. .. ben toch benieuwd of uw kindertjes u over enige tijd niet dankbaar zullen zijn. ik was graag in een lezende familie opgegroeid.

    "in staat van spleen"! wat prachtig.
    ik heb, en ik schaam me er wel een beetje voor, nooit iets van Couperus gelezen. dat heeft met niets anders te maken dan met het feit dat ik sowieso weinig Nederlandse literatuur lees.
    zal daar toch eens iets in moeten veranderen, misschien.

    fijne bespreking, wederom.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Kim, schaamte is niet nodig! Maar ik denk wel dat dit een boek is dat je graag zal lezen. Gewoon eens proberen.

      Verwijderen

Een reactie posten

Populaire posts