Wat een ontdekking!

Jullie weten nog wel dat ik vorig jaar een groot deel van vaders bibliotheek heb overgenomen. Dat is een waar cadeau, want ik doe er fijne ontdekkingen. Vorige week nog haalde ik er een dun boekje uit, dat me enorm veel plezier heeft opgeleverd: tekst en uitleg volgen dan ook bij deze.

Helena van Evelyn Waugh

Zo ziet het boekje uit vaders boekenkast eruit!

Mijn vondst betreft de enige historische roman die Evelyn Waugh ooit schreef en die, zo lees ik dan, totaal atypisch is voor zijn werk. Omdat ik eigenlijk nog nooit iets van hem gelezen had (zelfs niet het legendarische  Brideshead revisited) begon ik er dus blanco aan. Handig, want zo zijn er geen verwachtingen.

Correctie, geheel onwetend was ik natuurlijk niet, want ik kende die Helena al. Zij is immers een heilige, moeder van Constantijn de Grote en de dame die het ware kruis terugvond in Jeruzalem. Ja, ja, een mens zou voor minder de onsterfelijkheid bereiken. Vele middeleeuwse schrijvers waren dan ook grote fan van haar.

Evelyn Waugh vertelt in dit boek over haar leven. Al in de inleiding geeft hij aan dat hij geen historicus is, en dus geen objectief verhaal wil brengen. De bronnen over haar levenswandel zijn trouwens schaars, dus er moest heel wat bijgefantaseerd worden. Dat doet Waugh met verve, én met respect voor wat er wel geweten is, want heel wat historische elementen in het boek kloppen wel degelijk, ik heb het gecheckt.

Zelfs de bewering dat onze heldin in Engeland geboren zou zijn en een link heeft met Troje én koning Arthur heeft Waugh niet zelf bedacht. De middeleeuwse kroniekschrijver Geoffrey of Monmouth beweerde dat al (vooral omdat het in die dagen politiek slim was om een heroïsche stamboom te hebben).  Andere middeleeuwers twijfelden, maar Waugh gaat erin mee. Dat biedt hem immers de mogelijkheid om de heldin wat Brits flegma mee te geven, hoe heerlijk!

Zijn beste werk?

Waugh zou ooit beweerd hebben dat dit boek eigenlijk zijn beste werk was. Een mening die verder niemand deelde, lees ik in de biografie van Waugh (door Christopher Sykes, eveneens opgenomen in vaders bib). Laat ons eerlijk zijn: dit boek werd nogal een flop. Dat had volgens de biograaf meerdere redenen.

1. Ten eerste was Waugh nogal expliciet katholiek in die dagen en de keuze voor een religieus thema sloot al bij voorbaat heel wat lezers uit. Toch is het volgens mij niet zo dat de vroomheid hieraf druipt. Ik vond hem zelfs nog redelijke kritisch tegenover de vroege christenen en volgens mij wil hij geen zieltjes winnen. (maar, ik ben zelf katholiek, dus misschien zit daar een blinde vlek van mij, zou kunnen)
2. Ten tweede zijn de andere boeken van Waugh blijkbaar nogal dijenkletsers, en heeft dit boek een eerder serieuze ondertoon. Desalniettemin vond ik het boek heel geestig. Ik ben vooral fan van Fausta, de echtgenote van Constantijn, die zo'n heerlijk leeghoofd is. Het christendom is voor haar gewoon een nieuwe trend, het is in en dus doet ze mee, maar verder gelooft ze nog steeds in heksen én in mooie kleding. 
3. Ten derde is het boek nogal onevenwichtig, volgens Sykes. Er zitten prachtige passages in (de moord op Fausta bijvoorbeeld is echt fantastisch) en ook middelmatige stukken. Die kritiek volg ik wel: het is geen vuurwerk van begin tot eind, maar er zit genoeg feestgedruis in waar ik heel blij van word!

Waarom zou jij het moeten lezen?

Natuurlijk moet je niets, maar ik denk dat dit boek iets voor je is als je geïnteresseerd bent in de o zo boeiende periode van het Laat-Romeinse Keizerrijk. Waar de decadentie helemaal over de top gaat, en tegelijk allerlei verschillende religieuze stromingen met elkaar concurreren. Constantijn de grote zelf is natuurlijk ook de sleutelfiguur, die met het Edict van Milaan het Christendom uit de illegaliteit haalt, en een nieuw Rome bouwt in Constantinopel. 

Daarnaast is het ook gewoon een mooi vrouwenleven. Helena heeft er eigenlijk een hekel aan dat ze steeds in de marge blijft. Mannen delen de lakens uit, dames moeten volgen, en daar heeft ze het echt wel moeilijk mee. Waar Fausta zich laat meeslepen door weelde, kiest Helena voor een eenvoudig bestaan, met een mooie tuin en een fijn huis. Zij geeft als enige kritiek op de decadentie van haar zoon ("Jongen, die pruik staat je niet!") en blijft ook ten aanzien van religie kritische vragen stellen.

En tot slot, vond ik de humor toch echt wel heel fijn! De Romeinen zijn natuurlijk wel erg Brits, en dat is historisch op zijn minst betwijfelbaar, maar het biedt Waugh de kans om heel ironische speldenprikjes te geven, en daar heb ik regelmatig om moeten grinniken.

Slotsom: een fijne ontdekking, die me heeft aangespoord me eens wat meer te verdiepen in de vierde eeuw. En daar vertel ik volgende week graag meer over!