Alarmfase!

Onheil komt nooit alleen. We hebben het gemerkt. De afgelopen weken kregen we af te rekenen met problemen op school, hoogoplaaiende emoties, overvolle werkagenda's, aangebrande aardappels, algehele misverstanden en kaduke fietsbanden. Als dan ook de favoriete theesoort nog op blijkt te zijn, dan raakt en mens in zak en as. (je zou voor minder)

Tijdens dergelijke alarmfases is er eigenlijk maar één redding. Een goed boek. Zo eentje van een rasverteller die je moeiteloos meesleept naar een andere wereld. Zo'n boek als een warm bad. Eentje waar je overdag tijdens stressmomenten naar uitkijkt: straks als ik thuis ben, dan duik ik weer in het verhaal!

En ja, gelukkig had ik zo'n boek de afgelopen week. Troost in papiervorm, batterijenoplader zonder weerga. Arthur Japin snijdt in dit boek een boeiende periode aan, en doet dat op een onweerstaanbaar meeslepende wijze. Ik liet me er graag door afleiden.

Vaslav vertelt het verhaal van  Vaslav Nijinsky. Sterdanser in de Ballet Russes, een groep artiesten die een eeuw geleden zowel bejubeld als verguisd werd. Want wat ze deden was ongezien en volgens velen ongehoord. Een totaal nieuwe vorm van expressie: wilde dansen, hoekige bewegingen, tergende spanning. Het ballet Sacré du Printemps brak in 1913 radicaal met alle conventies.

We ontmoeten Vaslav enkele jaren later, in 1919. De Grote Oorlog heeft de wereld hertekend en de sterdanser van weleer is in de coulissen beland. Als het boek begint, staat hij op het punt een come-back te maken. Een select gezelschap van kunstminnaars en maecenassen is uitgenodigd om de sterdanser opnieuw aan het werk te zien tijdens een exclusief benefiet voor de oorlogsslachtoffers.

Wat een triomf moest worden, loopt falikant af. Nijinsky staart eerst minutenlang de zaal in, en voert daarna een aggressieve, totaal verwarde dans op. Aan het einde valt hij stil en zegt: "het paardje is moe". En de rest van zijn leven zal hij nooit meer dansen en nauwelijks spreken.

Japin neemt deze noodlottige dag als uitgangspunt. Hij benadert Vaslavs ondergang vanuit  drie perspectieven. Zo is er Peter, Vaslavs personal assistant, die de gekte al lang ziet aankomen. Romola, Vaslavs echtgenote, gelooft hem niet. Haar doel is immers om haar man weer te laten schitteren. En dan is er nog Diaghilev, de impressario van de Ballet Russes en eigenlijk de grote liefde van Vaslav. Na een jarenlange vete wil hij zich graag weer verzoenen met de geniale danser.

Omdat we Nijinsky nooit zelf aan het woord horen, blijft hij een mysterieuze figuur. En dat is goed. Zo wordt nooit helemaal duidelijk of hij echt gek werd, of liever van al het gedoe en gezeur af wilde zijn. We zien hem wanhopig naar liefde zoeken en merken hoe hij worstelt met afnemende spierkracht. Maar wat hem werkelijk drijft, weten we niet. Waarom is hij als notoir homofiel toch gehuwd met een vrouw? Wat bedoelde hij precies met zijn laatste dans? Hoe liep zijn relatie met Dagilev eigenlijk ten einde? We vernemen het niet, en dat laat ruimte voor onze eigen verbeelding.

Een Vlaamse recensent noemde Vaslav afgelopen vrijdag nog een "klef boek". Excuseer, maar wat een onrechtvaardigheid! Dit is een mooi boek, een menselijk boek over de dunne grens tussen gekte en genialiteit. Over hoogespannen verwachtingen en de onmogelijkheid om iedereen gelukkig te maken. Niet overdreven melodramatisch, wel reuze boeiend. Want je krijgt een flinke brok cultuurgeschiedenis mee. 

En dit alles op een toegankelijke wijze geserveerd, ideaal dus  voor vermoeide hoofden op zoek naar verkoeling.