Het lichtschip van Colm Toibin: kommer & kwel

Eerder deze week nam ik deel aan de jaarlijkse "Dag van de cultuureducatie". Doorgaans een verfrissend, opvrolijkend moment vol sprankelende workshops en prettig geknutsel. Dit jaar was het thema: "verdriet". En als ik geweten had hoeveel leed en ellende ik die dag zou moeten verwerken, dan had ik een stapel zakdoeken meegebracht. Of ik was thuis gebleven.

Want, tja, de donkere kant van het leven is niet graag gezien tegenwoordig. We willen het namelijk vooral "leuk" houden. Ons niet laten meeslepen en snel het blad omslaan. Dankbaar toch vooral de mooie kanten zien. Temidden van alle ellende kan men immers toch nog genieten van een kop koffie, zoiets.

Als we dan toch willen rouwen en treuren dan doen we dat best theatraal en vooral kort. Een week de ellende uitschreeuwen en dan weer vrolijk verder gan. Of tenminste: de anderen niet meer lastig vallen met "gezeur". Tijd en ruimte zoeken om dat verdriet écht een plaats te geven, dat doen we doorgaans niet, want we willen er vooral vanaf in plaats van er sterker op in te zoomen.

Vroeger dwong de religie ons daar nog toe: vaste rituelen, en regels zorgden ervoor dat de tijd even stil stond. Symbolen maakten het verlies tastbaar en zorgden ervoor dat we het ook letterlijk los konden laten. Je kreeg zelfs een jaar lang de tijd om te rouwen. Vandaag zijn die vaste structuren echter weggevallen. En moeten we het zelf maar uitzoeken. Niet zo makkelijk in een facebookvrolijke wereld, waar de duim vooral om hoog moet.

Misschien dat cultuur, kunst, muziek,poëzie...die louterende rol kunnen overnemen. Kunnen zorgen voor stilte in een drukke wereld. Je tijd geven voor bezinning. En je kunnen laten accepteren dat verdriet er nu eenmaal bijhoort en dat het zelfs vreemd zou zijn als je geen verdriet zou kennen. Onvolmaaktheid, onvoorspelbaarheid en zelfs onheil horen erbij en geven het leven uiteindelijk kleur. Niet te snel weglopen is dan de boodschap, maar het bewust beleven en loslaten.

Toevallig of niet las ik deze week ook een mooi, rauw boek over verdriet. In Het Lichtschip van Blackwater is de dertigjarige Declan ongeneeslijk ziek. Hij gaat dood, dat is duidelijk. En voor het zover is wil hij de drie vrouwen in zijn leven: zijn zus, zijn moeder en zijn oma graag met elkaar verzoenen. Ze brengen samen een laatste week door in een huis aan de Ierse kust.

Dit had natuurlijk een ongelofelijke melig boek kunnen worden. Met de zonsondergang aan zee als metafoor, zouden de personages louterende gesprekken voeren en elkaar uiteindelijk snikkend in de armen vallen. En Declan zou op de laatste pagina rustig en verzoend met de dood zijn laatste adem uitblazen, terwijl zijn familie zijn hand vast hield.

Niets van dit alles: dit is een ontluisterend boek, ruw, rauw en vol blauwe plekken. Waar mensen niet naar elkaar luisteren, en elkaar niet (willen) begrijpen. Een boek waarin ziekte een lichaam verwoest,verwringt en onteert. Waar iemand echt crepeert, krijst en angst heeft voor de dood.

Niet meteen een vrolijke boel dus, en ook niet direct louterend of zinvol. Maar tegelijkertijd ook mooi. Omdat het aantoont dat we tijd moeten maken om dit verdriet een plaats te geven. Om het ten volle te vatten, hoeveel pijn het ook doet. Dat weglopen geen zin heeft en dat we het recht in de ogen moeten kijken, hoe moeilijk ook. Het leven is niet alleen maar mooi en leuk.

Een confronterend en shockerend boek dus, dat je wereld even op zijn kop zet. Maar juist daardoor erg de moeite waard is om te lezen. Omdat het uiteindelijk wel aantoont hoeveel ware vriendschap verdragen kan. En dat vragen belangrijker zijn dan antwoorden. Maar vooral: dat we er moeten zijn en dat we moeten luisteren!

Reacties

  1. Ik las dit boek 11 jaar geleden en het was één van de hoogtepunten van het leesjaar 2003. Helaas deed ik toen nog niet aan bloggen en is veel van het boek weggezakt, maar dat ik zéér onder de indruk was, weet ik nog wel. Fijn dat jij het ook aanraadt.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Het is echt wel heel bijzonder, maar dan wel vooral omdat het niet geruststellend is, niet bewert "dat alles wel goed komt". Ik heb er toch een nacht van wakker gelegen (de nacht na de dag van het verlies)

      Verwijderen
  2. Wat heb je dat weer prachtig verwoord Theetante! En dit boek moet natuurlijk ook op mijn lijstje. Ik had daar al wel een paar andere boeken van Toibin op staan (Brooklyn en The Master) maar niet deze, ik dacht dat dit over zeelieden zou gaan ;-)

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ha Joke! Geen zeelieden te bekennen hoor. Wel stormen en woeste golven, maar met mate. Een erg droevig boek, misschien te lezen in de zomer?

      Verwijderen

Een reactie posten

Populaire posts