Veranderingen



Dit is Jan. Ouwe Jan. Al eeuwen trotseert hij de zwaartekracht. En hij wint. Nog steeds.

De Ouwe Jan is één van de markante torens van Delft. En dat is dan weer de geboorteplaats van tante. Waar zij ondertussen alweer een decennium niet was geweest. En die ze derhalve tot welhaast mythische proporties had opgeblazen. En walhalla van Vermeer, koningshuizen en Delfts Blauw. Een paradijs van zeventiende-eeuwse grachten waar wetenschappers als Hugo Grotius en Anthoni Van Leeuwenhoeck eertijds grenzen verlegden.

Hoog tijd dus om weer eens polshoogte op te nemen, dacht tante. En dus reisde ze deze kerstvakantie nog eens af naar haar geboortegrond. Om de theekopjes eens te laten zien waar hun gekke moeder eigenlijk vandaan komt. En om de sfeer van weleer op te snuiven.

Veel was inderdaad hetzelfde gebleven. De Oude Jan balanceerde nog steeds. De grachten waren prachtig en het stadhuis kon nog steeds op tegen haar grote zus in Antwerpen (van dezelfde architect!).

Maar toch werd het geen tijdreis, want er was ook zoveel veranderd! Vele gezellige kleine winkels maakten plaats voor grote ketens. Vertrouwde namen op de deurbellen waren verdwenen en nieuwe beeldhouwwerken sierden de straten. Ja, wat wil je, Delft is een levende stad en geen museum.

Heraclitus wist het al: “panta rei”, alles verandert. En dus loop je geen twee keer door dezelfde stad. Alles bij het oude houden gaat niet. Al zouden sommigen dat wel graag willen, zoals de hoofdpersoon uit dit boek dat meereisde naar Delft:





Vlak na de oorlog strijken we neer in Hongarije. We maken er kennis met een groep studenten die in Boudapest studeren maar allemaal uit hetzelfde dorp afkomstig zijn. Ze vieren nieuwjaar en worden verliefd. Vooral Atilla, Till voor de vrienden. Die dol is op Orsola. Het leven is zoet, de toekomst lacht hen toe.

Maar, niets blijft hetzelfde en mensen veranderen. Zeker in extreme politieke tijden die Hongarije steeds meer onder invloed van de Sovjet Unie brengen. Een groot deel van de eens zo idealistische vriendenkliek gaat uiteindelijk mee in de stroom. Er moet immers geld worden verdiend, monden gevoed. En dus transformeren ze tot doodgewone huisvaders en moeders, die vooral willen overleven. Niemand blijft eeuwig jong.

Deze algemeen herkenbare verhaallijn van verloren illusies en de realiteit van het leven raakt verstrengeld met het noodlottige verloop van de liefde tussen Till en Orsolya. Door politieke omstandigheden moet Till zijn studie afbreken. Zijn wereld wordt steeds kleiner en hij focust zich steeds meer op Orsolya. Zij staat symbool voor de vrijheid en de idealen die hij eens had. De liefde wordt een obsessie en Till verandert in een stalker die Orsolya geen ademruimte geeft. Heel boeiend hoe deze metamorfose van sympathieke aanbidder tot lastpost wordt omschreven. Al is Orsolya zeker niet helemaal onschuldig in dit gebeuren.

Onderliggend aan deze verhaallijnen loopt de geschiedenis van Hongarije. Die tante niet beheerst. Ze kan nog volgen als de Duitse familie van Orsolya alle bezit kwijtraakt. En als Orsolya uiteindelijk voor een huwelijk met een communistische partijbons kiest. Maar alle andere onderhuidse allusies heeft tante gewoon niet gesnapt. Rubin omschrijft deze namelijk indirect (de censuur indachtig)en daar hebben we moeite mee. Misschien leven we in te expliciete tijden tegenwoordig en kunnen we niet meer goed tegen omfloerstheid?

Een vierde verhaallijn die tante intrigeert, maar die ze niet meteen zo goed kan plaatsen, is dat 80% van het verhaal zich afspeelt in een voertuig. De bus die de studenten naar de stad voert, een trein die hen later weer tuis brengt, een boot waarop ze een cruise maken, een taxi, een motorfiets en ook, helemaal op het einde een vliegtuig. Moet dit de groeiende afstand tussen de voormalige geliefden uitdrukken?

Of wil het wijzen op het feit dat de hoofdpersoon uiteindelijk steeds terugkeert naar zijn geboortegrond. Omdat daar zijn wortels liggen en hij alleen daar antwoorden kan vinden? Maar ook hij moet vaststellen dat het dorp van zijn jeugd onherroepelijk veranderd is. Ja, ja, panta rei….

Reacties

Populaire posts